Sizlere günümüzde kullanılmakta olan su altı solunum sistemleri hakkında bilgi veren bir yazı dizisi hazırlamak istedim. Bu yazı dizisinde yaygın olarak kullanılan açık tip solunum sistemlerine, yarı kapalı tip solunum sistemlerine ve kapalı tip solunum sistemlerine değineceğim. Bu gün açık tip solunum sistemlerini inceleyelim.
Bu sistem günümüzde bütün dalgıçların kullanmakta olduğu sistemdir. Dalış tüpü içerisine basınçlı olarak doldurulmuş havanın bir regülatör yardımıyla ortam basıncına getirilmesiyle kullanılan sistemlerdir. Bu sistem de nefes verilerek çıkan hava regülatör tarafından dışarı atılarak tahliye edilir. Açık sistem adı da buradan gelir. Kullanılan havanın tamamen dışarı atıldığı sistemdir.
Bu sistemin temel ekipmanları basınçlı havayla dolu tüp ve bu havayı ortam basıncına getiren regülatördür. Bu sistem de soluk almayı ve vermeyi sağlayan kritik ekipman ise regülatördür. Regülatörler bu sisteme dayalı olarak yapılan dalışlarda solunum sisteminin devamı gibi çalışırlar. Bu ekipman da yaşanacak bir sorun hayatidir. O zaman bu kadar kritik bir ekipman olan regülatörleri inceleyelim.
Regülatörleri geçmişten günümüze inceleyecek olursak karşımıza iki tip çıkar. Bunlardan ilki DEVA tip regülatörler ikincisi PRO tip regülatörlerdir. Şimdi isterseniz bu regülatör tiplerini inceleyelim.
DEVA Tip Regülatörler: Bu tip regülatörler, tüpe bağlı bulunan tek kademeli regülatörün basınçlı havayı ortam basıncına indirerek solunabilir hale getirmesiyle çalışan ekipmanlardır. Bu tek kademeli regülatörden iki hortum çıkar. Biri sağdan biri soldan olmak üzere. Bu iki hortum maps dediğimiz kısım da birleşir. Maps dalgıcın ağzına gelecek şekilde dizayn edilmiş parçadır. Sağdan gelen hortum dalgıca temiz havayı veya karışım gazı verirken soldaki ise soluk verme sırasında çıkan havayı tahliye eder. Bu ayrımı bu sisteme entegre olarak bulunan iki adet valf sağlamaktadır. Oldukça basit olarak tasarlanmış olan bakımı kolay bir yapıya sahiptir bu tip regülatörler. Fakat bu tip regülatörlerin kullanım esnasında ciddi sıkıntılara yol açtığı görülmüştür. Bu sıkıntıları şu şekilde sıralayabiliriz:
- Bu sisteme entegre olarak bulunan valfler de yaşanacak sorunun temiz havayla kirli havanın birbirine karışarak yol açabileceği zehirlenme ihtimali.
- Dalış esnasın da ağızdan çıkması durumunda içine girecek suyun tahliyesinin zorluğu.
- Acil durumda dalış eşiyle hava paylaşımının güç olması.
Yukarıda ki nedenlerden dolayı bu tip regülatörler artık kullanılmamaktadır.
PRO Tip Regülatörler: Bu tip regülatörler iki kademeden oluşurlar. Birinci kademe tüpe bağlı olarak bulunan kısımdır. Birinci kademenin görevi tüpteki basınçlı havayı ortam basıncının 8-10 bar üstüne kadar getirmektir. İkinci kademenin görevi ise, birinci kademeden gelen havayı ortam basıncına getirerek solunabilir hale getirmektir. Bu sistemde soluk verme sırasında çıkan hava ikinci kademe tarafından tahliye edilir. Sistemin temel çalışma mantığı böyledir. Bunun yanında bu tip regülatörler kendi içlerin de sınıflandırılırlar. İlk sınıflandırma birinci kademenin tüpe bağlanış şekline göredir. INT ve DIN tip olmak üzere ikiye ayrılırlar.
INT Tip: Bu tip birinci kademeler tüpe takılacak bir adaptör yardımıyla bağlanabilirler. O-RING dediğimiz havanın tüpten regülatöre geçişi sırasında sızdırmazlığı sağlayan lastik conta bu adaptörün üzerinde bulunur. Genelde karşımıza çıkan birinci kademe tipi olmasına rağmen derin dalışlarda tavsiye edilmez.
DIN Tip: Bu tip birinci kademeler tüplere herhangi bir adaptör olmadan direk bağlanabilirler. Bu tipte O-RIN birinci kademenin üzerinde yer alır. Derin dalışlar da bu tipte regülatörler tavsiye edilir. Bunun nedeni basınca daha dayanıklı olmasıdır.
İkinci bir ayrım ise birinci kademelerin balanslı veya balanslı olmamasına göre yapılır.
Balanslı regülatörler tüpte kalan havanın basıncından bağımsız olarak ikinci kademeye ortam basıncından 8-10 yüksek bir basınçta hava gönderir. Balanslı olmayan regülatörler ise tüpte havanın basıncıyla çalışır. Tüpteki hava azalırsa soluma performansı düşer.
Üçüncü ayrım ise birinci kademenin pistonlu veya diyaframlı olmasına göre yapılır.
Pistonlu birinci kademeler tüpten gelen basınçlı havayı düşürebilmek için içlerine aldıkları suyla çalışan bir piston kullanırlar. Diyaframlı tipler ise tamamen kapalıdırlar. Suyla çalışmazlar. Piston tipinin en büyük sorunu çok soğuk sularda donma ihtimali ve bulanık pis sularda yabancı maddeler nedeniyle problem çıkarabilme ihtimalidir. Bu sebeplerden dolayı diyaframlı tipler zor koşullarda ki dalışlarda tercih edilmelidir.
Birinci kademe regülatörlerin üzerinden 6-8 çıkış bulunabilir. Bunlardan 2 tanesi genelde yüksek basınç dediğimiz “HP” olarak gösterilen çıkışlardır. Bu çıkışlardan ilki konsol dediğimiz tüpte bulunan havanın basıncını, derinliği gösteren ekipmanlara bağlanırlar.
İkincisi ise dalış bilgisayarına veri gönderen bir vericiye transmitere bağlanabilir.
Diğer çıkışlar ise alçak basınç çıkışlarıdır. Bunlardan bir tanesi ikinci kademeye bağlanır.
Başka bir çıkış yedek hava kaynağı olarak bilinen ahtapota bağlanır. Ahtapot ikinci kademe de sorun olursa ya da dalış eşinin ihtiyacı durumunda kullanılan ikinci kademe regülatördür aslında. Ayırt edebilmek için genellikle rengi sarı olur ve hortumu uzundur.
Evet açık scuba solunum sistemlerini oluşturan temel ekipman olan regülatörleri bu şekilde inceleyebiliriz. Şu an dünya da bir çok markanın ürettiği çok sayıda regülatör modeli vardır. Seçim gerçekten zordur. Bence bu konuda uzun araştırmalar yapmadıysanız bilginiz sınırlıysa regülatör seçiminde bir uzmana başvurmanızı öneririm.
Bu yazı dizisinin ikinci bölümün de yarı kapalı devre scuba solunum sistemlerine değineceğim.
Cem BAYRAKTAROĞLU
PADI OPEN WATER SCUBA INSTRUCTOR
Bu gün www.rotadive.com web sitesinde de fotoğraflı hali yayınlanmış yukarıda ki yazımla ilgili sorusu olanlar sorularını http://rotadive.com/forum/viewtopic.php?f=7&t=115&sid=bc8560c4f3e7f12f5ce1210f7361ee2e adresinden veya buradan sorabilirler. Cevaplamaktan memnuniyet duyarım.
Bu sistem günümüzde bütün dalgıçların kullanmakta olduğu sistemdir. Dalış tüpü içerisine basınçlı olarak doldurulmuş havanın bir regülatör yardımıyla ortam basıncına getirilmesiyle kullanılan sistemlerdir. Bu sistem de nefes verilerek çıkan hava regülatör tarafından dışarı atılarak tahliye edilir. Açık sistem adı da buradan gelir. Kullanılan havanın tamamen dışarı atıldığı sistemdir.
Bu sistemin temel ekipmanları basınçlı havayla dolu tüp ve bu havayı ortam basıncına getiren regülatördür. Bu sistem de soluk almayı ve vermeyi sağlayan kritik ekipman ise regülatördür. Regülatörler bu sisteme dayalı olarak yapılan dalışlarda solunum sisteminin devamı gibi çalışırlar. Bu ekipman da yaşanacak bir sorun hayatidir. O zaman bu kadar kritik bir ekipman olan regülatörleri inceleyelim.
Regülatörleri geçmişten günümüze inceleyecek olursak karşımıza iki tip çıkar. Bunlardan ilki DEVA tip regülatörler ikincisi PRO tip regülatörlerdir. Şimdi isterseniz bu regülatör tiplerini inceleyelim.
DEVA Tip Regülatörler: Bu tip regülatörler, tüpe bağlı bulunan tek kademeli regülatörün basınçlı havayı ortam basıncına indirerek solunabilir hale getirmesiyle çalışan ekipmanlardır. Bu tek kademeli regülatörden iki hortum çıkar. Biri sağdan biri soldan olmak üzere. Bu iki hortum maps dediğimiz kısım da birleşir. Maps dalgıcın ağzına gelecek şekilde dizayn edilmiş parçadır. Sağdan gelen hortum dalgıca temiz havayı veya karışım gazı verirken soldaki ise soluk verme sırasında çıkan havayı tahliye eder. Bu ayrımı bu sisteme entegre olarak bulunan iki adet valf sağlamaktadır. Oldukça basit olarak tasarlanmış olan bakımı kolay bir yapıya sahiptir bu tip regülatörler. Fakat bu tip regülatörlerin kullanım esnasında ciddi sıkıntılara yol açtığı görülmüştür. Bu sıkıntıları şu şekilde sıralayabiliriz:
- Bu sisteme entegre olarak bulunan valfler de yaşanacak sorunun temiz havayla kirli havanın birbirine karışarak yol açabileceği zehirlenme ihtimali.
- Dalış esnasın da ağızdan çıkması durumunda içine girecek suyun tahliyesinin zorluğu.
- Acil durumda dalış eşiyle hava paylaşımının güç olması.
Yukarıda ki nedenlerden dolayı bu tip regülatörler artık kullanılmamaktadır.
PRO Tip Regülatörler: Bu tip regülatörler iki kademeden oluşurlar. Birinci kademe tüpe bağlı olarak bulunan kısımdır. Birinci kademenin görevi tüpteki basınçlı havayı ortam basıncının 8-10 bar üstüne kadar getirmektir. İkinci kademenin görevi ise, birinci kademeden gelen havayı ortam basıncına getirerek solunabilir hale getirmektir. Bu sistemde soluk verme sırasında çıkan hava ikinci kademe tarafından tahliye edilir. Sistemin temel çalışma mantığı böyledir. Bunun yanında bu tip regülatörler kendi içlerin de sınıflandırılırlar. İlk sınıflandırma birinci kademenin tüpe bağlanış şekline göredir. INT ve DIN tip olmak üzere ikiye ayrılırlar.
INT Tip: Bu tip birinci kademeler tüpe takılacak bir adaptör yardımıyla bağlanabilirler. O-RING dediğimiz havanın tüpten regülatöre geçişi sırasında sızdırmazlığı sağlayan lastik conta bu adaptörün üzerinde bulunur. Genelde karşımıza çıkan birinci kademe tipi olmasına rağmen derin dalışlarda tavsiye edilmez.
DIN Tip: Bu tip birinci kademeler tüplere herhangi bir adaptör olmadan direk bağlanabilirler. Bu tipte O-RIN birinci kademenin üzerinde yer alır. Derin dalışlar da bu tipte regülatörler tavsiye edilir. Bunun nedeni basınca daha dayanıklı olmasıdır.
İkinci bir ayrım ise birinci kademelerin balanslı veya balanslı olmamasına göre yapılır.
Balanslı regülatörler tüpte kalan havanın basıncından bağımsız olarak ikinci kademeye ortam basıncından 8-10 yüksek bir basınçta hava gönderir. Balanslı olmayan regülatörler ise tüpte havanın basıncıyla çalışır. Tüpteki hava azalırsa soluma performansı düşer.
Üçüncü ayrım ise birinci kademenin pistonlu veya diyaframlı olmasına göre yapılır.
Pistonlu birinci kademeler tüpten gelen basınçlı havayı düşürebilmek için içlerine aldıkları suyla çalışan bir piston kullanırlar. Diyaframlı tipler ise tamamen kapalıdırlar. Suyla çalışmazlar. Piston tipinin en büyük sorunu çok soğuk sularda donma ihtimali ve bulanık pis sularda yabancı maddeler nedeniyle problem çıkarabilme ihtimalidir. Bu sebeplerden dolayı diyaframlı tipler zor koşullarda ki dalışlarda tercih edilmelidir.
Birinci kademe regülatörlerin üzerinden 6-8 çıkış bulunabilir. Bunlardan 2 tanesi genelde yüksek basınç dediğimiz “HP” olarak gösterilen çıkışlardır. Bu çıkışlardan ilki konsol dediğimiz tüpte bulunan havanın basıncını, derinliği gösteren ekipmanlara bağlanırlar.
İkincisi ise dalış bilgisayarına veri gönderen bir vericiye transmitere bağlanabilir.
Diğer çıkışlar ise alçak basınç çıkışlarıdır. Bunlardan bir tanesi ikinci kademeye bağlanır.
Başka bir çıkış yedek hava kaynağı olarak bilinen ahtapota bağlanır. Ahtapot ikinci kademe de sorun olursa ya da dalış eşinin ihtiyacı durumunda kullanılan ikinci kademe regülatördür aslında. Ayırt edebilmek için genellikle rengi sarı olur ve hortumu uzundur.
Evet açık scuba solunum sistemlerini oluşturan temel ekipman olan regülatörleri bu şekilde inceleyebiliriz. Şu an dünya da bir çok markanın ürettiği çok sayıda regülatör modeli vardır. Seçim gerçekten zordur. Bence bu konuda uzun araştırmalar yapmadıysanız bilginiz sınırlıysa regülatör seçiminde bir uzmana başvurmanızı öneririm.
Bu yazı dizisinin ikinci bölümün de yarı kapalı devre scuba solunum sistemlerine değineceğim.
Cem BAYRAKTAROĞLU
PADI OPEN WATER SCUBA INSTRUCTOR
Bu gün www.rotadive.com web sitesinde de fotoğraflı hali yayınlanmış yukarıda ki yazımla ilgili sorusu olanlar sorularını http://rotadive.com/forum/viewtopic.php?f=7&t=115&sid=bc8560c4f3e7f12f5ce1210f7361ee2e adresinden veya buradan sorabilirler. Cevaplamaktan memnuniyet duyarım.
