VitaEsMorte
Zirve
- Mesajlar
- 2,896
- Tepkime Puanı
- 39
Tur Kayağı;kayakla ayakkabı bağlantısını topuktan serbest bırakan özel bağlama mekanizması ve kayağın altına yapıştırılan sentetik bir deri yardımıyla her türlü karda ve eğimde yürümeyi sağlayan kayak türüdür.Fakat bu cross country olarak adlandırılan,çok ince ve hafif,koşu kayakları ile karıştırılmamalıdır.
Tur kayağı kullanımı ve tekniğini anlatmadan önce parçalarını ve bunların özelliklerini tanımlamakta fayda vardır.Tur kayağı takımı satın almak istediğinizde bunu takım halinde bulabileceğiniz gibi,tüm parçaları ayrı ayrı seçerek de takımı siz oluşturabilirsiniz.Tur kayağı takımında neler vardır?
*Tur Kayağı
*Bağlama
*Coll-Tex(Fok,Sentetik Deri)
*Tur Ayakkabısı
*Stoper
*Kayak kramponu
*Baton
BAĞLAMA
Kayağın üzerinde sabitlenmiş olan ve kayakla ayakkabıyı birbirine sabitleyen,tur kayağının belkide de en önemli parçalarından birisidir.Klasik kayaklarda bu mekanizma ayakkabıyı burun ve topuktan kilitler.Tur kayağı bağlamasında da ayakkabılar bağlamalara sabitlenir.Fakat bunda farklı olan,topuk kısmı isteğe bağlı olarak serbest bırakılabilir.Topuğun hareketli olması kayağı yerinden kaldırmadan-sürterek yürüme imkanı sağlar.Aşağı kaymak istenildiğinde ise topuk sabitlenir.
Çeşitli marka ve modellerde bağlamalar bulunmaktadır.Sürekli olarak modeller gelişmektedir.Daha pratik,güvenli,daha hafif ve sağlam…
Bağlama seçerken-burada bahsedilen sadece tur kayağı bağlamasıdır-dikkat edeceğiniz noktalar;en önemlisi güvenli olmasıdır.Yani kayakla ciddi bir düşüş yaptığınızda ayakların bağlamadan,her yöndeki harekette kendiliğinden çıkmasıdır.Tur kayağının pistler dışında,ezilmemiş karlar üzerinde yapıldığı düşünülürse,kayağın kara saplanması durumunda ayak ciddi bir şekilde sakatlanabilir. Bağlamanın otomatik olarak atması size de bağlıdır.Bağlamalar üzerinde bulunan ayarları gevşeterek ya da sıkarak bunun sertliğini ayarlarsınız.Çoğu zaman bu ayarlar kilo ile orantılıdır.Bağlama mekanizması üzerinde önde ve arkada olmak üzere genelde 3 ten başlayıp 9 da biten değerler vardır.Örneğin;orta düzey bir kayakçı ve 70 kg=7 iseniz 6 sayısı idealdir.Yani 1 rakam aşağısı.Fakat bu gerçek bir ölçü değildir.Kişinin deneyimi,tekniği,kar durumu ve fiziki gücü göz önüne alınarak derecesi artırılabilir ya da azaltılır.
*Pratik olmalı;ayağı sabitlerken,çıkartırken ya da atması durumunda,tekrar eski konumuna getirirken fazla zorlamamalıdır.Bir çok eski model bağlamalarda,bağlamanın tamamı yada bir parçası ayakkabı ile birlikte atar.Bu durumda ayakkabıyı bağlamadan çıkarmak ve tekrar kayağa takmak zorlu bir eğimde uğraştırıcı ve yorucu olmaktadır.Modern bağlamalarda sadece ayakkabı yerinden çıkmakta ve bağlama,kayağın üzerinde sabit kalmaktadır. Yine bağlamalar,elle ya da yardımcı bir malzeme ile kolayca ayarlanabilmelidir.
*Hafif ve sağlam olmalı;tüm dağcılık malzemelerinde olduğu gibi ağırlıktan tasarruf için hafif olanını kullanmakta fayda vardır.Fakat sağlam olmasına dikkat edilmelidir.Özellikle düşmelerde,ayağın farklı yöndeki baskısı ile bağlamalara ani yük biner ve atar ya da ayakkabı kurtulur.Bu yüzden yük binen kısımların sağlam malzemeden yapılmış olması önemlidir.Bir çoğu sert plastik ya da titanyumdan yapılmaktadır.
*Topuk yükseltme kademesi olmalıdır;tur kayağının en büyük özelliği belli bir eğime kadar,altına takılan sentetik deri yardımı ile yürünebilmesidir.Eğimde yürüyüşe başlanıldığında,bağlamanın topuk kısmındaki parça yükseltilerek,topuk buna basar.Bu,eğimde dahi düz alanda yürüyormuş hissi verir.Bazı bağlamalarda 2 kademe olduğu gibi 4 kademeli olanlar da vardır.Kademe sayısı fazla olan avantaj olduğu gibi 2 kademe yeterli olmaktadır.
Tur kayağının normal kayaktan farkı,daha hafif,kısa ve en önemlisi burun kısmında delik ve arka kısmında çentik olmasıdır.Bunların olmasının nedeni,tırmanmayı sağlayan derinin takılabilmesi ve çıkmasının engellenmesidir.Delik aynı zamanda,kayak sedyesi yapmada kullanılır.Fakat herhangi bir kayak da tur kayağına dönüştürülebilir.Tek gereken bağlamayı değiştirmektir.
Tur kayağı seçiminde dikkat edilmesi gerekenler;öncelikle markanın çok bir önemi yoktur.Fakat seçme imkanınız varsa,tur kayağı markası olarak bilinenleri seçebilirsiniz.Son yıllarda çıkan carven,yarı carven modelleri tur kayağı açısından çok önemli değildir.Carven kayak alacaksanız kayak boyu,boyunuzdan 10-15 cm kısa olmalıdır.Pist deneyiminize dayanarak bu kıyaslamayı siz yapabilirsiniz.Unutulmaması gereken nokta,pistlerde değil farklı yapılardaki karlarda kayacaksınız ve pistte iyi performanslı olan carvenler pist dışında ciddi bir avantaj sağlamayabilir.Zaten yeni üretilen kayakların tamamı carvendir.Eski tip model kayaklar üretilmemektedir.
*Öncelikle kişinin boyuna uygun olmalıdır.Normal pist kayaklarının aksine boyunuzdan uzun değil,kısa olmalıdır.Net olmamakla birlikte boyunuzdan 10 cm kısa olması tavsiye edilir.Tur kayağı kullanmaktaki maksadınıza bağlı olarak uzunluk değişebilir.Eğer uzun süre kayakla yürüyüş yapacak ve ardından,uzun yamaçlarda gerçek anlamda kayacaksanız çok kısa kayakları tercih etmemelisiniz.Son dönemlerde görülen bu çok kısa kayaklar,daha çok,batmadan ulaşım amaçlıdır.Burada anlatılan tur kayağı hem batmadan ulaşım,hem de zevkli bir şekilde yamaçlardan inmek maksatlıdır.Teknik ilerledikçe kayak boyu uzar.
*Burun kısmında delik olması avantajdır.Bazı sentetik derilerin uç kısmındaki yapı delikten geçirilmeyi gerektirmektedir.Fakat delik,olmazsa olmaz bir unsur değildir.Kayağın burnundan geçirilen deri işinizi görecektir.Burundaki deliğin en büyük avantajı;gerektiğinde sedye yapımında kolaylık sağlamasıdır.Hatta tur kayağını birleştirmek için dizayn edilmiş kürekler de vardır.
*Arka kısımdaki çentik,takılan derinin sağa sola kaymasını engelleyecektir.
*Hafif olmalıdır;çünkü bazı noktalarda kayağı çıkartıp taşımak zorunda kalabilirsiniz.
*Son olarak,kayağın ayakkabı gibi sağı solu yoktur.
COLL-TEX(Fok,Sentetik Deri)
Kayağın altına yapıştırılan ve eğimde kayağın geri kaymasını engelleyerek yürümeyi kolaylaştıran,sentetik bir malzemedir.Burada fokları örnek verebiliriz.Sudan çıkan bir fok,eğimli buzda yukarı doğru kaymadan çıkarken,aşağı ise rahatça kaymaktadır.Bunu derisindeki kılların bakış yönüne borçludur.Aynı şekilde tur kayağında kullanılan sentetik deriler de bu şekilde ve farklı renklerde üretilmekedir.İlk zamanlarda gerçek fok derileri kullanılmaktaydı.Fakat gelişen teknoloji ile artık yapayları üretilmektedir.Hala coll-tex yerine fok tabiri kullanılmaktadır. Genelde kalite olarak büyük farklılıklar olmamakla birlikte dikkat edecekleriniz;
*Kayağınız ile uyumlu olmalıdır.Carven kayak için carven deri olmalıdır.Bazı kayaklar en olarak dar olabilir.Aldığınız derinin genişliği bundan fazla ya da sıfır seviyesindeyse,kayağın kenarındaki çelikleri kapatacaktır.Bu da yamaç geçişlerinde,karı neredeyse çizerek tutan bıçak konumundaki kenarları kaparak kaymasına neden olacaktır.Genelde deriler boy olarak bir miktar uzun olarak üretilmektedir.Bunun nedeni,kişinin kendi kayak boyuna uygun olarak ayarlayabilmesidir.İdeali gergin olmasıdır.Yani hafiften zorlanarak takabilmelisiniz.Derinin yapışkan kısmı,kayağın burnundaki kıvrımın başlangıç noktasına kadar gelmelidir.Daha fazla değil.
TUR AYAKKABISI
Ayakkabı en önemli malzemelerden biridir turda.İyi bir ayakkabı ile sorunsuzca yürüyebilir ve güvenli bir şekilde kayabilirsiniz.Kayılabilir olmanın yanı sıra rahatça yürünebilir olmaları en önemli özellikleridir.Tur kayağınızı hangi maksatla kullanacağınızı belirledikten sonra ayakkabı almak en doğrusu olacaktır.
*Kayak ağırlıklı düşünüyorsanız,boğazı yüksek olan ve ayağı iyi kavrayan bol klipsli(kilit) modelleri tercih etmelisiniz.
*Eğer kayakla bir noktaya ulaştıktan sonra,çok da teknik olmayan bir rotayı çıkacaksanız,nispeten boğazı daha kısa,hafif,yürüyüş ağırlıklı ve yürüyüş tabanına sahip bir modeli tercih etmelisiniz.
*Yürüyüş ve kayak modu kolay ayarlanabilmelidir.
*Her iki modeldeki ortak özellik kolay giyilir ve çıkartılabilir olmalıdır. Genelde tamamı meslidir ve mes çıkartılabilir.Mesleri Gore-Tex olanlar tercih edilmelidir.
*Ayağı sıkmamalıdır fakat büyük de olmamalıdır.Belki yarım numara büyük olması idealdir.
STOPER
Bağlamanın atması durumunda,kayağın sizden uzaklaşmasını engelleyen ya da karda kaybolmasını engellemek maksadıyla kullanılan ayak bileğine bağlanan perlona benzer bağdır. Bu perlon dışında kullanılan,bağlamanın altına sabitlenen normal pist kayağı stoperleri de vardır.Bunun avantajı;düşme anında kayak ayağınızdan çıkar ve size yakın bir mesafe durur.Perlonda ise,bağlama atsa dahi kayak ayak bileğinize bağlı olduğu için sizden uzaklaşamayacak,belki de vücudunuza çarpacaktır. Perlon bağlama,istenildiği anda pratik olarak çıkarılabilir özellikte olmalıdır.Aynı zamanda olası çığ durumunda kayak,ayağınıza sabitlendiği için kendinizi kurtarmanız daha zor olacaktır.
KAYAK KRAMPONU
Kayağın tutunamadığı yamaçlarda,bağlamanın altına yerleştirilen ve sert karda geri kaymayı engelleyen parçadır.Kayağın kenar çeliklerinin yeterli olmadığı durumlarda,risk içeren yerlerde tercih edilir.
BATON
*Tur kayağında kullanılacak batonların teleskobik(ayarlanabilir uzunlukta)olmasında fayda vardır.Çünkü farklı eğimlerde yürümek gerektiğinden her eğime uygun olarak baton boyu ayarlanmalıdır.
*Baton ucundaki simitler,yumuşak ya da toz karda batonun batmaması için geniş olmalıdır.
Tüm bu anlatılanlardan sonra,malzeme seçiminde dikkat edilecek noktaları öğrendiniz.Malzemelerdeki ortak özellik hafif,sağlam,pratik,güvenli vs.Tabii bunları isterken fiyatları da doğru oranda artmaktadır.Önemli olan en iyisini almak değil işinizi görecek olanı bulmaktır.Fakat malzeme almadan önce,tur kayağı konusunda deneyimli kişilerden ekstra bilgi almakta fayda vardır.İnternet üzerinde malzemelere kolayca ulaşabilirsiniz.Aşağıda İngilizce karşılıkları verilmiştir.
Tur Kayağı-Tour Ski Stoper-Ski stoper
Krampon-Ski crampon Tur ayakkabısı-Tour ski shoes
Bağlama-Binding Deri-Skin ski ya da coll-tex
Malzemelerde karşılaşılan sorunlar ve bakımı
Kayaklar:En sık karşılaşılan sorun,kayağın altının taşlar ve sert buz ile çizilmesi yada derin oyuklar oluşmasıdır.Kayağın kar tutmasına neden olur ki bu da iyi kaymayı ve dönüşleri engeller. Bakımı;kayağı ters çevirip bir bıçak ile çizilen noktalardaki artık plastikler sıyırılmalıdır.Ardından sert bir plastik(şırınga,serum kelepçesi vs.) yakılarak-eritilerek boşluklar doldurulmalıdır.Kuruduktan sonra bıçak ile tekrar düzleştirilmelidir.En son olarak kayak vaksı sürülmelidir.Vaks kayağın kolay kaymasını sağlar ve kar tutmasını engeller.
Kayağın yan çelikleri zamanla körelebilir.Bir eğe yardımı ile bunlar eski haline getirilebileceği gibi özel bileme bıçakları da vardır.Kayağın ayakkabı gibi sağı solu olmadığı için,hep aynı yönü kullanılan kayakların dış ya da iç çelikleri çabuk aşınabilir.Çözüm;zaman zaman kayakları farklı ayağa takmaktır.Bunun için kayağa işaret koyabilirsiniz.
Coll-Tex(Fok):Her kullanımdan sonra deri açık vaziyette kurutulmalıdır.Özellikle soğuk havalarda,kurutulmayan deri donar ve kayağa yapışması neredeyse imkansız olur.
Tur sonunda kayaktan çıkarılan foklar,birbirlerinin yapışkan yüzeyleri birbirine gelecek şekilde toplanabileceği gibi,orjinalinde bulunan plastiğe yapıştırılabilir.Fakat rüzgarlı havalarda bunu yapmak zor olmaktadır.Dikkat edilmesi gereken,yapışkan yüzeye kirletici malzemelerin gelmemesidir.
Zamanla,kullanım sıklığına ve temizliğe bağlı olarak fokun üzerindeki yapışkan madde özelliğini kaybeder.Özelliğini kaybeden yapıştırıcı,tiner yardımı ile deriden tamamen atılır ve yeni yapıştırıcı deriye uygulanır.Bunlar satılmaktadır.Tavsiye edilen 2 yılda bir değiştirmektir fakat kullanıma bağlı olduğu unutulmamalıdır.
Fokun ucundaki,kayağın burnuna geçen plastik ya da lastik kopabilir.Yenisi ile değiştirilebilir.
Bağlamalar:Bağlamaların kalitesine bağlı olarak en az sorun yaşanan malzemedir.Fakat sorun çıkması durumunda neredeyse kullanılmaz hale gelirler.Bir çok parçadan meydana geldikleri için bu noktalardan herhangi birisi kırılabilmektedir ve çoğu zaman da yedeği satılmamaktadır.Sorunun derecesine bağlı olarak alternatif parçalarla tamiri yapılabilir.Tur kayağı konusunda deneyimli,farklı bağlamalarla kaymış ve sorunlar yaşamış olanlardan tavsiyeler alabilirsiniz.
Yaylı mekanizmaların yağlanmasında fayda vardır uzun süre kullanılmayacaksa. Yine zaman zaman tüm parçaları kontrol edilmelidir.
Ayakkabılar:Meslerinin her kullanımdan sonra kurutulması gerekmektedir.Klipsler her ne kadar zor kırılsa da alternatifleri ile değiştirilebilir.
Stoper:Sorunu olmayan malzemedir.Çok yıpranmışsa yenisi ile değiştirilir.
Krampon:Eğer körelme varsa eğe yardımı ile keskinleştirilir.
TUR KAYAĞI ile YÜRÜYÜŞ ve KAYMA
Tur Kayağını diğerlerinden ayıran en büyük özellik,bağlaması ve sentetik deri yardımıyla yürüyebilir olması demiştik.Amacımız zirvelere ya da uzak noktalara tur kayağı ile ulaşmak ve hiç kimsenin kaymadığı yerlerden kaymaktır genellikle.Bu da beraberinde özellikle çığ gibi bir takım riskleri getirmektedir.Çoğu zaman rotalarımızda,aşağılara doğru uzanan sert yamaçlar,kayakları elimize alıp tırmanmayı gerektirecek kayalıklar ve ağır hava şartları olabilmektedir. Bu yüzden tur kayağı yapmayı düşünenlerin asgari dağcılık bilgilerine ve dağlarda yürüyüş performansına sahip olmaları gerekmektedir.Tabii ki en başta kaymayı yeterince bilmesi gerekmektedir.
*Yürüyüş öncesi deri kayağa takılmalıdır.Bir gün önceki yürüyüşte ıslanan deri uygun bir ortamda kurutulmalıdır ve kuru olarak takılmalıdır.Kayağın altı da kuru olmalıdır.
*Bağlamların ayarları kontrol edilmelidir.
*Stoperler takılmalıdır.
*Ayakkabılar yürüyüş modunda olmalı ve klipsler çok sıkı olmamalıdır.
*Yürüyüş parkuruna uygun baton simidi tercih edilmelidir.Toz kar için geniş…
*Yürüyüş esnasında öndekilerin izleri takip edilmelidir.
*Eğime uygun kademe yükseltmesi ya da alçaltması yapılmalıdır.
*Yürüyüşler çok dik olmamalıdır.Ekibi yormayacak bir açıda yükselmelidir.Tavsiye edilen,yamaçla 15-20 derecelik açıdır.Fakat ekibin teknik durumu ve performansına göre değişebilir.
*Yürüyüşte kayak yerden kaldırılmadan sürtme tekniği uygulanmalıdır.
*Eğim çıkarken gövde fazla öne verilmemelidir.Bu kayağın geriye kaçmasına-kaymasına neden olur.Vücut mümkün olduğunca dik ve dengeli olmalıdır.
*Özellikle dönüşler çok dik açıda olmamalıdır.
*Sert yamaçlarda kayağın yan çelikleri iyi kullanılmalıdır.
*Risk görülen yerde kayak kramponları takılmalı ya da kayak ayaktan çıkartılmalı ve sorunlu bölge yürüyerek geçilmelidir.
*Çığ riski taşıyan yamaçlara girilmemelidir.
*Yürüyüş tamamlandığında deri çıkarılır.
*Bağlamalar kayak pozisyonuna,ayakkabılar kayak moduna getirilir.
*Klipsler kontrol edilir ve sıkı olur.
*Normal kayak tekniğinden ciddi farklılıkları yoktur.
*Pist dışında,ezilmemiş noktalardan kayıldığı için daha dikkatli olunmalıdır.Karda kırılmalar ya da derin batmalar meydana gelebilir.Bu da kayağın kara takılması anlamına gelir.
*Eğer sırtınızda ağır bir çanta varsa hızlı kayılmamalı ve sert dönüşler yapılmamalıdır.
*Daha çok yamaç kayma tekniği uygulanmalıdır.
*Çığ riski içeren yerlerden uzak durulmalıdır.
*Sisli ve çok parlak havalarda gözlerimiz önümüzdeki eğimi ya da bir balkonu seçemeyebilir.Bunlara karşı son derece dikkatli olunmalıdır.Önde gideni takip etmekte fayda vardır.
Tura çıkarken yanınıza bir takım malzemeler almakta fayda vardır.Bunlar;
*Küçük bir sırt çantası.İçerisinde su ya da sıcak içecekler ve yeterince yiyecek.
*Faaliyetin ciddiyetine göre çığ çubuğu ve kürek.(Her faaliyet ciddidir.)
*En ideali herkeste sinyal cihazlarının olmasıdır.
*Kayak tamir takımı.(Özellikle bağlamalarda ve deride oluşabilecek sorunlara karşı önemlidir.)
*İlkyardım seti.(Daima)
*Diğer(Günübirlik kış yürüyüşünde olması gereken malzemeler.)
Yazan:YILDIRIM SEÇMEN
TDF Eğitmeni
