Yazı : Mehmet Avadan
Deniz Magazin Dergisi Haziran 2004 sayısında yayınlanmıştır.
Denge yeleği, Balıkadamların yüzerliklerini kolayca kontrol edebilmelerini sağlayan SCUBA ekipmanıdır. Teknik dalışta kullanılan denge yelekleri aynı prensiple çalışıyor olsa da, ben sportif dalışla ilgili olanları anlatacağım.
Denge yelekleri SCUBA literatüründe yerini almadan yapılan dalışlarda balıkadamlar, tüplerindeki havayı akciğerlerine doldurarak veya akciğerlerindeki havayı tahliye ederek yüzerlik sağlıyorlardı. Denge yelekleri bünyesine hava göndermek veya tahliye etmek şüphesiz daha konforlu ve emniyetli dalışları mümkün kılar. Denge yeleğine İngilizce karşılığı olan kelimelerin baş harfleriyle kısaltma sonucu BC (Buoyancy Compancator) veya BCD (Buoyancy Control Device) denilmesi de oldukça yaygındır.
Kısaca, şişirilebilen bir yelek ile buna entegre olarak hava hacmini kontrol eden inflatör en basit anlamdaki denge yeleğini oluşturur.
Yeleğin şişirilebilen haznesi lastik malzemeden yapılır. Bu kumaşla birlikte çalışacak şekilde kumaşa yapıştırılarak veya kumaştan ayrık olarak denge yeleğinin iç kısmında yer alır.
Denge yeleklerinde kullanılan kumaşlar kalınlıkları, dokuma sıklıkları, kumaşta kullanılan ipliğin elastikiyeti ve kopmaya karşı mukavemeti gibi özellikleriyle değerlendirilir. 400-1500 denier Cordura kumaş kullanılarak üretilen denge yelekleri olduğu gibi çok ince ve naylon esaslı 300-500 denier malzemeden de üretilenler vardır. Cordura kumaş diğerlerinden daha dayanıklı ve tabii pahalıdır. Bazı marka ve modellerde farklı kalınlıktaki kumaşlar, denge yeleğinin farklı bölgelerinde kullanılır. Balistik kumaş kullanılarak üretilen denge yelekleri delinmelere karşı oldukça mukavim olmakla birlikte, tahmin edebileceğiniz gibi oldukça da pahalıdır.
İki buton ile bir tahliye ağzı ve ve bir kamçı bağlantı elemanından oluşan inflatör, bu düzeneğe bağlı inflatör hortumu ile yeleğin sol omuz arkasına entegre edilmiştir. Tahliye ağzına yakın olan butonu kullanarak hava boşaltmak, uzak olan butonu kullanarak da denge yeleğini şişirmek mümkün olur. Çoğu modellerde bu butonlar renkleriyle de seçilebilir. Genellikle kırmızı buton doldurma, mavi buton boşaltma amaçlıdır.
İnflatör hortumu ve buna entegre edilmiş inflatör plastik esaslı malzemeden yapılmıştır. İnflatörün yapısında paslanmaz metal malzeme de vardır. Paslanmaz metal buton yayları da gene bu bölümde yer alır. Bazı modellerde inflatör hortumu kamçının, hortum gövdesine bağlanması için üzerinde klipsler de taşır. Bir kısım modellerde inflatör hortumu, hemen hemen kamçıyı tamamen saracak şekilde dizayna sahiptir. Sadece kamçının bağlantısını sağlayan yüzüklü kısım açıkta kalır. Estetik görünüşlü bu tip inflatör hortumlarının sualtı düdüğü bağlantısını zor hale getirebildiğini söyleyebilirim.
Bazı markaların bazı modellerinde kullanılan inflatörler dengeli tiptendir. Özel mekanizması sayesinde, butona basıldığı sürede içerisine yolladığı hava miktarı hacim olarak her derinlikte aynıdır. Bu da belirli bir konfor sağlar.
Günümüzde sportif dalış amacıyla üretilen denge yelekleri sırttan şişirilen veya her yönden şişirilen tiptedir. Markasından dolayı Fenzy olarak da bilinen yüzerliği ayarlanabilen can yeleklerine artık pek rastlanmıyor. İngilizce karşılığı olan Adjustable Buoyancy Life Jacket kelimelerinin baş harfleriyle ABJL olarak da bilinen bu türde tüp için ayrı bir sırtlık kullanmak gerekir. Elbise üzerine önce ABJL sonra tüp kuşanılır. Ağırlık kemerini en son kuşanmak gerekir ki, acil durumda kemeri atmak kolay olabilsin. Oysa denge yeleklerinde bu kuşanma sırası önemli değildir. ABJL boyun çevresi ve göğüs üzerinden şişirildiğinden, kazazedenin su yüzünde baygın halde iken dahi nefes almasına imkan verecek şekilde yüzü dışarıda tutar. Ancak yapıları gereği denge yeleklerinde bu mümkün olmayabilir. Sırttan şişebilen modellerde kazazedenin baygın olması halinde, başı nefes almasına imkan veremeyecek şekilde su içerisinde kalır. Sırttan şişme modelleri, askıda kalmayı kolaylaştırması sebebiyle sualtı fotoğrafçılarının tercih ettiğini görüyoruz. Sualtında uzun süren çalışmalarda rahatlık sağladığından teknik denge yeleklerinin çoğunun da bu tipte olduğunu da biliyoruz. Sportif dalışta kullanılması yaygın değildir.
Çoğu marka ve modellerde XS, S, M, L, XL şeklinde bedenler vardır. Profesyonel kullanıma imkan verebilen modellerde SM ve ML gibi ara bedenler olmasına karşın, XS beden olmayabilir. Denge yeleğinin sizi sıkmayacak şekilde sarması en idealidir. Boşluğun çok olması halinde, yüzme sırasında sağa, sola kaçarak dengesiz konumla yüzmenize neden olur. Aynı mantıkla, sıkı bir denge yeleğinin, şişirilmesi durumunda balıkadamı oldukça rahatsız edecek konuma geleceği açıktır.
Denge yeleklerinin alabildiği maksimum hava hacmi ile bağlantılı olarak bir kaldırma kapasiteleri söz konusudur. Kaldırma kapasitesi her marka ve modelde farklı olduğu gibi, aynı modelin bedenleri arasında da farklılık gösterir. Her yönden şişebilen tiplerde S beden denge yeleğinin kaldırma kapasitesi, aynı modelin M beden denge yeleğinin kaldırma kapasitesinden küçüktür. Ancak sırttan şişme modellerin kaldırma kapasiteleri, genellikle bedene göre değişmez, tüm bedenlerde kaldırma kapasitesi aynıdır. Bedenleri de içine alacak şekilde denge yelekleri kaldırma kapasitesi 7-27 kg arasında değişir.
İstisnalar dışında her denge yeleğinde emniyet valfi vardır. Denge yeleği içerisine basılan hava belli bir basınca ulaştığında valf otomatik olarak açılarak havayı tahliye eder ve fazla basıncın denge yeleğine zarar vermesini önler.
Acil tahliye valfi de birçok modelde yerini alır. Genellikle denge yeleğinin sırt kısmında, bele yakın sağ tarafındadır. Baş aşağı konumda inflatör hava tahliyesine imkan veremez. Bu konumda kullanılarak hava tahliyesini mümkün kılarak alçalmaya imkan verir. Birçok modelde acil tahliye valfi sırtın bele yakın tarafında sağda ve solda birer adet olmak üzere toplam iki adet olarak yer alır. Günümüz modellerinin çoğunda, inflatörün bağlı olduğu hortumun sıkıca çekilmesiyle de acil hava tahliyesi mümkündür. İnflatör hortumu bağlı olduğu bir valf düzeneğiyle denge yeleğine entegre edilmiştir. Bu hortum biraz güçlü olarak çekilerek valf açılır ve hava tahliye edilir.
Tüpümüzün bağlanmasını ve denge yeleğimize entegre edilmesini sağlayan kemer ve buna bağlı sırtlık, denge yeleğinin arkasında yer alır. Sırtlıkların çift tüp bağlama kayışı kullanılarak, çift tüp bağlanmasını mümkün kılabilen modelleri de vardır. Bu tür modelleri tek tüp ile de kullanmak mümkündür. Sırtlıklar genellikle plastik esaslı malzemeden yapılırlar. Formları tüpümüzün sağa sola oynamasına izin vermez yapıdadır. Çok nadir de olsa sırtlığı olmadan tüp bağlanarak kullanılabilen basit modeller de vardır. Bu tür modellerde tüp teması direk sırtımızda olduğundan rahatsız eder. Sırtlığın iç tarafı daha yumuşak malzeme ile kaplı olan, ergonomik yapılı modeller ciddi konfor sağlarlar. Tüp bağlı konumda taşıma kolaylığı sağlayan, taşıma kulpu bazı modellerde hiç olmadığı gibi bazı modellerde gerektiğinde açılarak kullanıma imkan verecek yapıda dizayn edilmiştir.
Tüp bağlantı kayışının metal veya plastik tokalı olmasının pek önemi olmasa da kolay sıkılabilir özelliği önemlidir. Metal gerdirme tokalı bazı modelerde farklı hacimde veya modelde tüp kullanacağınızda, yeniden ayarlamanız diğerlerine göre yorucudur.
Denge yeleğinin omuz kayışları üzerindeki ayar tokasının istendiğinde kolayca ayarlamaya imkan vermesi aranan özelliklerden olmalıdır. Bu Tokalar genellikle polikarbonat esaslı malzemeden yapılırlar. Çoğu modelde tek hareketle omuz kayışı gevşeyecek şekilde dizayn edilmiştir. Bu ayar tokaları çoğunlukla tak çıkar şeklinde kullanılan bir başka toka ile entegre edilmiştir. Bazı modellerde omuz kayışlarının ucuna yerleştirilmiş D-Ring yardımıyla kayışın sıkılması son derecede kolaylaşır. Parmaklarınızı D-Ringe geçirerek kayışı sıkıca ama kolay olarak çekebilmeniz mümkün olur. Omuz kayışlarının bağlı olduğu kısımların alttan astar şeklinde yumuşak malzemeyle kaplı olan modellerin de, elbisemizle teması yumuşak hale getirerek konfor sağladığını söyleyebilirim.
Bel kayışı olmadan tak çıkar tokalarla önden bağlanabilen modeller olduğu gibi bel kayışı olduğu halde gene bu şekilde tokalarla bağlanan modeller de vardır. Bel kayışı geniş olarak dizayn edilmiş modelleri, ince hat ile karın bölgesine bası yapmadığı için tercih etmek gerekir. Bu tür geniş bel kayışına sahip kemerler genellikle cırcırlı bir bağa sahiptir. Bel kayışı arka iç taraftan sırtlığa bağlı olduğundan denge yeleğinin üzerimizde sağa sola oynamasına izin vermeyerek stabilite sağlarlar ki bu az bir konfor değildir. Bazı modellerde bel kayışı da ayarlanabilir özellikte olabiliyor.
Göğüs bağı olan modeler çoğunlukta olmasına rağmen göğüs bağı olmaya modeller de vardır. Bu bağ da gene tak çıkar tokalarla yapılmıştır ve ayarlanabilir niteliktedir. Göğüs bağı da, bel kayışı gibi denge yeleğinin üzerimize iken stabilitesini sağlamaya yardımcı olur. Ancak bazı göğüs kafesi geniş, beli ince balıkadamları rahatsız edebilir. Deneyerek uygunluğunu kontrol edebilirsiniz.
Kapaklı, cırcırlı veya fermuarlı cepler denge yeleğini ön iki tarafında yer aldığı gibi bazı marka ve modellerde hiç cep yoktur. Gene bazı modellerin iki yanında yandan elinizi sokabileceğiniz açık cepler de vardır veya bu tür cepler cırcırlı/fermuarlı ceplere alttan entegre edilmiştir. Ceplere genellikle büyük aparatlar konamaz, koyabileceğiniz şeyler arasında dalış tablosu, slate, küçük bir bıçak, küçük bir fener, eş halatı olabilir. Cepli veya cepsiz dalışın yeleği tercihi tamamen kişiseldir. Gene bazı türlerde ceplere toplama filesi entegre edilmiştir. Sportif dalışta denizden bir şey çıkarmak söz konusu olmadığı için, pek önemli olmasa gerekir.
Sırtın bele yakın alt sağ ve sol bölümlerinde ağırlık cepleri olan modeller de vardır. Bu modellerdeki ceplere almanız gereken ağırlığın bir kısmını koyabilirsiniz. Ağırlık kemerinizin düşmesi halinde aniden yüzeye hızla çıkmamanızı sağlar. Dalış emniyeti açısından tercih edilebilir özelliktir. Kullanacağınız ağırlığın tamamını bu ceplere koymak hatadır. Acil durumda ağırlıklardan kurtulmanız çok zordur, zaman alır.
Günümüzde bazı model denge yeleklerinde normal cepler yerine ağırlık cepleri yer almıştır. İçerisine tercihen ağırlık torbası konulabilen bir parçanın, cırcırlı olarak cep içerisine konmasına imkan verecek yapıda dizayn edilmiştir. Acil durumda bu cırcırlı parça çekilerek ağırlıklar çıkarılıp atılır. Bu tür ceplerin sırt tarafta yer alan ceplerden farklı olarak kolayca açılıp ağırlığın atılmasına imkan verir yapısı vardır. Oysa sırt taraftaki cepler kolayca açılıp ağırlıklar atılamaz.
D-Ringler, sualtına birlikte indirebileceğimiz aparatların denge yeleğimize bağlanmasını imkan verir. Fotoğraf makinesi, fener, slate gibi malzemeyi birer karabinayla kolayca elimizin altından uzaklaşmamasını, kaybolmamasını sağlar. Ayrıca ahtapotunuzu ve konsolumuzu da birer D-Ringe tutturmak dalış sırasında herhangi bir yere takılmasını önleyecektir. Ahtapotumuzu ve/veya konsolumuzu bağlayıp bir D-Ringe asabilmek için kullanılan hortum tutucu ve/veya ahtapot tutucu bazı model denge yelekleri üzerinde yer alır. D-Ringlerin sayısı marka ve modellere göre değişiklik gösterir. Ancak hepsi de paslanmaz nitelikli metal veya polikarbonat malzemeden olmalıdır. Bazı D-Ringlerin metal üzeri plastik malzemeyle kaplı olarak imal edildiğini de eklemeliyim. D-Ringler ihtiyaç sırasında kolayca monte edilemez olduğundan sayısının fazla olması tercih edilmelidir.
Su üstü düdüğü, sualtı düdüğü, bıçak hatta regülatör gibi malzemenin entegre edildiği modellere de rastlayabilirsiniz. Tamamen kişisel olarak tercihinizi yapmalısınız. Bu malzemeyi ayrıca alıp da kullanmanız, her zaman mümkündür.
Regülatörü ile birlikte olan modelleri son zamanlarda çeşitli markalar üretiyorlar. Bu gibi modeller hortumların saklanarak takılmalarını önleyen niteliktedir. Tercih edilebilir. Ancak regülatörü ayrıca değerlendirmelisiniz. Çok pahalı bir denge yeleğini çok ucuz bir regülatörle birlikte alıyor olabilirsiniz.
Regülatör üzerine monteli olarak kullanılır olsa da kamçı denge yeleğinin bir parçasıdır ve birlikte satılır. Eskilerde Amerikan kökenli denge yeleği kamçıları farklı çaplara sahip olduğundan ancak gene Amerikan kökenli regülatörlerle kullanılabilirdi. Bu tür kamçıları normal regülatörlerle kullanmamıza imkan tanıyan adaptörler de geçiş döneminde pek yaygındı. Artık Amerikan kökenli denge yelekleri de Avrupa dizaynlılar gibi 3/8” kamçı kullanmaktadır.
Hemen hemen her denge yeleği üzerinde kumaşa yazılmış ve silinmez nitelikli uyarılar vardır. Ayrıca silinmez nitelikli etiket tüp bağlama kayışı üzerinde bulunur ve bağlama krokisini gösterir. Bu tür uyarılar yabancı ülkelerde yasal zorunluluk olarak konulur. Bu arada hatırlatmakta yarar var ki, denge yeleği can yeleği değildir. Sadece SCUBA konusunda eğitimli kişilerin kullanması uygun olur. Eğitimsiz kişilerce can yeleği olarak kullanılması kazaya neden olacak kadar da tehlikelidir. Hiçbir durumda inflatörden hava solumayın. Denge yeleğinizin bünyesinde olabilecek organik madde veya mikroskobik canlılar, hava ile birleşip istenmeyen gazların oluşmasına neden olur. Soluduğunuz havada böyle farklı bir karışım olabileceğini unutmayın.
Tip Uyarı Etiketi ve Tercümesi
WARNING
Improrer use,or intentional misuse of this product may cause serious injury or death. Read Owner’s Guide throughly before using this product.
Under no circumstances should this BC be used by anyone who has not received proper training and certification in SCUBA diving.
This is not a life jacket. Do not depend on this BC to save your life under any circumstances.
Prior to each dive inspect and test this BC for proper function. If any part does not function properly, DO NOT USE.
In an emergency, this BC may not provide face-up flotation for all persons.
Do not inhale gases from within this BC.
UYARI
Bu ürünün doğru kullanılmaması, yada kasıtlı olarak yanlış kullanımı ciddi yaralanma ve ölüme neden olabilir. Bu ürünü kullanmadan, el kitabını baştan sona okuyunuz.
Bu denge yeleği hiçbir durumda yeterli SCUBA dalış eğitimi ve belgesi olmayanlar tarafından kullanılmamalıdır.
Bu bir can yeleği değildir. Hiçbir durumda hayatınızı kurtarmak için bu denge yeleğine bağımlı kalmayın.
Her dalış öncesi bu denge yeleğini inceleyerek, düzgün çalışıp çalışmadığını sınayın. Herhangi bir bölümünün çalışmaması halinde KULLANMAYIN.
Acil durumda, bu denge yeleği herkes için yüz yukarıda kalacak şekilde yüzerlik sağlamayabilir.
Bu denge yeleğinin içinden gaz solumayın.
Uzun kullanımlar sonunda denge yeleğinin açılan dikişleri, kopan D-Ringleri olabilir. Bunların ehil ellerde tamiratı mümkündür. Bilmeyen birisinin yaptığı onarım nedeniyle, denge yeleğinizin delinerek hiç kullanılamaz hale gelmesi de mümkündür.
Denge yeleğinizi dalıştan sonra gölgede muhafaza etmelisiniz. Güneş denge yeleğinizin ömrünü kısaltır ve renginin solmasına neden olur. Aynı şekilde denge yeleğini ısı üreticilerden de uzak tutmak gerekir. Yüksek derecede ısının yanmayla sonuçlanması dahi ihtimal dahilindedir. Teknelerde yere atmamaya ve oturulacak bölüm altına koymamaya özen gösterin. Teknelerin üzerinde küçük çivi çıkıntıları denge yeleğinizin delinmesine neden olacaktır. Dalıştan hemen sonra asmanızı öneririm. Bir askı yardımıyla asabileceğiniz gibi, omuz tokasını çözerek bir boruya geçirip, tak çıkar tokayı takmak suretiyle de asabilirsiniz.
Petrol orijinli sıvılar, aseton, alkol, asit gibi maddelerin de denge yeleğine kalıcı zararlar verebileceğini bilerek, bu gibi maddelerle teması engellemek gerekir. Böyle bir durumda zaman geçirmeden tatlı suyla yıkamak, zararı azaltacak çözüm olabilir.
Denge yeleklerini her dalış serisinden sonra tatlı su ile yıkamak üzerindeki tuzun zarar vermesini önleyecektir. Dalış sırasında içerisine almış olduğu suyu da her dalıştan sonra çıkarmak gerekir. Bu yapılmaz ise denge yeleği hava hacmi, içerisindeki su hacmi kadar azalmış ve bağlı olarak da kaldırma kapasitesi düşmüş olacaktır. Bunun için inflatör aşağı gelecek şekilde tutup tahliye düğmesini kullanarak suyu boşaltmak yeterlidir. Bu işlem sırasında valf butonlarını da kullanarak tatlı su vermek valflerdeki muhtemel tuz birikintilerini çözecektir. Her dalış serisinin sonunda denge yeleği içerisine de tatlı su vererek yıkamak içte tuz birikmesini engelleyecektir. Anlatmış olduğum şekilde, denge yeleği içerisindeki yıkama suyunu da tahliye edebilirsiniz.
Dalışınızın sonunda tatlı su ile yıkamanın mümkün olmaması halinde bir naylon torba içerisine alarak taşımanız, denge yeleğinin kuruyarak üzerindeki tuzun kesici hüviyet kazanma süresini uzatır. Islak nakledip evde yıkamak sorunu çözer.
Denge yeleklerinin uzun süren saklamalarda içerisine inflatörü kullanarak çok az hava vermek ve askıda muhafaza etmek en doğrusudur.
İnflatör tahliye ağzından silikon püskürtmek de içerideki metal aksamda tuz birikmelerini önleyecektir. Korozyona dayanıklı metaller kullanılsa da tuz birikintileri mekanizmanın çalışmasını engelleyecek boyuta ulaşabilir.
İyi dalışlar…
Deniz Magazin Dergisi Haziran 2004 sayısında yayınlanmıştır.
Denge yeleği, Balıkadamların yüzerliklerini kolayca kontrol edebilmelerini sağlayan SCUBA ekipmanıdır. Teknik dalışta kullanılan denge yelekleri aynı prensiple çalışıyor olsa da, ben sportif dalışla ilgili olanları anlatacağım.
Denge yelekleri SCUBA literatüründe yerini almadan yapılan dalışlarda balıkadamlar, tüplerindeki havayı akciğerlerine doldurarak veya akciğerlerindeki havayı tahliye ederek yüzerlik sağlıyorlardı. Denge yelekleri bünyesine hava göndermek veya tahliye etmek şüphesiz daha konforlu ve emniyetli dalışları mümkün kılar. Denge yeleğine İngilizce karşılığı olan kelimelerin baş harfleriyle kısaltma sonucu BC (Buoyancy Compancator) veya BCD (Buoyancy Control Device) denilmesi de oldukça yaygındır.
Kısaca, şişirilebilen bir yelek ile buna entegre olarak hava hacmini kontrol eden inflatör en basit anlamdaki denge yeleğini oluşturur.
Yeleğin şişirilebilen haznesi lastik malzemeden yapılır. Bu kumaşla birlikte çalışacak şekilde kumaşa yapıştırılarak veya kumaştan ayrık olarak denge yeleğinin iç kısmında yer alır.
Denge yeleklerinde kullanılan kumaşlar kalınlıkları, dokuma sıklıkları, kumaşta kullanılan ipliğin elastikiyeti ve kopmaya karşı mukavemeti gibi özellikleriyle değerlendirilir. 400-1500 denier Cordura kumaş kullanılarak üretilen denge yelekleri olduğu gibi çok ince ve naylon esaslı 300-500 denier malzemeden de üretilenler vardır. Cordura kumaş diğerlerinden daha dayanıklı ve tabii pahalıdır. Bazı marka ve modellerde farklı kalınlıktaki kumaşlar, denge yeleğinin farklı bölgelerinde kullanılır. Balistik kumaş kullanılarak üretilen denge yelekleri delinmelere karşı oldukça mukavim olmakla birlikte, tahmin edebileceğiniz gibi oldukça da pahalıdır.
İki buton ile bir tahliye ağzı ve ve bir kamçı bağlantı elemanından oluşan inflatör, bu düzeneğe bağlı inflatör hortumu ile yeleğin sol omuz arkasına entegre edilmiştir. Tahliye ağzına yakın olan butonu kullanarak hava boşaltmak, uzak olan butonu kullanarak da denge yeleğini şişirmek mümkün olur. Çoğu modellerde bu butonlar renkleriyle de seçilebilir. Genellikle kırmızı buton doldurma, mavi buton boşaltma amaçlıdır.
İnflatör hortumu ve buna entegre edilmiş inflatör plastik esaslı malzemeden yapılmıştır. İnflatörün yapısında paslanmaz metal malzeme de vardır. Paslanmaz metal buton yayları da gene bu bölümde yer alır. Bazı modellerde inflatör hortumu kamçının, hortum gövdesine bağlanması için üzerinde klipsler de taşır. Bir kısım modellerde inflatör hortumu, hemen hemen kamçıyı tamamen saracak şekilde dizayna sahiptir. Sadece kamçının bağlantısını sağlayan yüzüklü kısım açıkta kalır. Estetik görünüşlü bu tip inflatör hortumlarının sualtı düdüğü bağlantısını zor hale getirebildiğini söyleyebilirim.
Bazı markaların bazı modellerinde kullanılan inflatörler dengeli tiptendir. Özel mekanizması sayesinde, butona basıldığı sürede içerisine yolladığı hava miktarı hacim olarak her derinlikte aynıdır. Bu da belirli bir konfor sağlar.
Günümüzde sportif dalış amacıyla üretilen denge yelekleri sırttan şişirilen veya her yönden şişirilen tiptedir. Markasından dolayı Fenzy olarak da bilinen yüzerliği ayarlanabilen can yeleklerine artık pek rastlanmıyor. İngilizce karşılığı olan Adjustable Buoyancy Life Jacket kelimelerinin baş harfleriyle ABJL olarak da bilinen bu türde tüp için ayrı bir sırtlık kullanmak gerekir. Elbise üzerine önce ABJL sonra tüp kuşanılır. Ağırlık kemerini en son kuşanmak gerekir ki, acil durumda kemeri atmak kolay olabilsin. Oysa denge yeleklerinde bu kuşanma sırası önemli değildir. ABJL boyun çevresi ve göğüs üzerinden şişirildiğinden, kazazedenin su yüzünde baygın halde iken dahi nefes almasına imkan verecek şekilde yüzü dışarıda tutar. Ancak yapıları gereği denge yeleklerinde bu mümkün olmayabilir. Sırttan şişebilen modellerde kazazedenin baygın olması halinde, başı nefes almasına imkan veremeyecek şekilde su içerisinde kalır. Sırttan şişme modelleri, askıda kalmayı kolaylaştırması sebebiyle sualtı fotoğrafçılarının tercih ettiğini görüyoruz. Sualtında uzun süren çalışmalarda rahatlık sağladığından teknik denge yeleklerinin çoğunun da bu tipte olduğunu da biliyoruz. Sportif dalışta kullanılması yaygın değildir.
Çoğu marka ve modellerde XS, S, M, L, XL şeklinde bedenler vardır. Profesyonel kullanıma imkan verebilen modellerde SM ve ML gibi ara bedenler olmasına karşın, XS beden olmayabilir. Denge yeleğinin sizi sıkmayacak şekilde sarması en idealidir. Boşluğun çok olması halinde, yüzme sırasında sağa, sola kaçarak dengesiz konumla yüzmenize neden olur. Aynı mantıkla, sıkı bir denge yeleğinin, şişirilmesi durumunda balıkadamı oldukça rahatsız edecek konuma geleceği açıktır.
Denge yeleklerinin alabildiği maksimum hava hacmi ile bağlantılı olarak bir kaldırma kapasiteleri söz konusudur. Kaldırma kapasitesi her marka ve modelde farklı olduğu gibi, aynı modelin bedenleri arasında da farklılık gösterir. Her yönden şişebilen tiplerde S beden denge yeleğinin kaldırma kapasitesi, aynı modelin M beden denge yeleğinin kaldırma kapasitesinden küçüktür. Ancak sırttan şişme modellerin kaldırma kapasiteleri, genellikle bedene göre değişmez, tüm bedenlerde kaldırma kapasitesi aynıdır. Bedenleri de içine alacak şekilde denge yelekleri kaldırma kapasitesi 7-27 kg arasında değişir.
İstisnalar dışında her denge yeleğinde emniyet valfi vardır. Denge yeleği içerisine basılan hava belli bir basınca ulaştığında valf otomatik olarak açılarak havayı tahliye eder ve fazla basıncın denge yeleğine zarar vermesini önler.
Acil tahliye valfi de birçok modelde yerini alır. Genellikle denge yeleğinin sırt kısmında, bele yakın sağ tarafındadır. Baş aşağı konumda inflatör hava tahliyesine imkan veremez. Bu konumda kullanılarak hava tahliyesini mümkün kılarak alçalmaya imkan verir. Birçok modelde acil tahliye valfi sırtın bele yakın tarafında sağda ve solda birer adet olmak üzere toplam iki adet olarak yer alır. Günümüz modellerinin çoğunda, inflatörün bağlı olduğu hortumun sıkıca çekilmesiyle de acil hava tahliyesi mümkündür. İnflatör hortumu bağlı olduğu bir valf düzeneğiyle denge yeleğine entegre edilmiştir. Bu hortum biraz güçlü olarak çekilerek valf açılır ve hava tahliye edilir.
Tüpümüzün bağlanmasını ve denge yeleğimize entegre edilmesini sağlayan kemer ve buna bağlı sırtlık, denge yeleğinin arkasında yer alır. Sırtlıkların çift tüp bağlama kayışı kullanılarak, çift tüp bağlanmasını mümkün kılabilen modelleri de vardır. Bu tür modelleri tek tüp ile de kullanmak mümkündür. Sırtlıklar genellikle plastik esaslı malzemeden yapılırlar. Formları tüpümüzün sağa sola oynamasına izin vermez yapıdadır. Çok nadir de olsa sırtlığı olmadan tüp bağlanarak kullanılabilen basit modeller de vardır. Bu tür modellerde tüp teması direk sırtımızda olduğundan rahatsız eder. Sırtlığın iç tarafı daha yumuşak malzeme ile kaplı olan, ergonomik yapılı modeller ciddi konfor sağlarlar. Tüp bağlı konumda taşıma kolaylığı sağlayan, taşıma kulpu bazı modellerde hiç olmadığı gibi bazı modellerde gerektiğinde açılarak kullanıma imkan verecek yapıda dizayn edilmiştir.
Tüp bağlantı kayışının metal veya plastik tokalı olmasının pek önemi olmasa da kolay sıkılabilir özelliği önemlidir. Metal gerdirme tokalı bazı modelerde farklı hacimde veya modelde tüp kullanacağınızda, yeniden ayarlamanız diğerlerine göre yorucudur.
Denge yeleğinin omuz kayışları üzerindeki ayar tokasının istendiğinde kolayca ayarlamaya imkan vermesi aranan özelliklerden olmalıdır. Bu Tokalar genellikle polikarbonat esaslı malzemeden yapılırlar. Çoğu modelde tek hareketle omuz kayışı gevşeyecek şekilde dizayn edilmiştir. Bu ayar tokaları çoğunlukla tak çıkar şeklinde kullanılan bir başka toka ile entegre edilmiştir. Bazı modellerde omuz kayışlarının ucuna yerleştirilmiş D-Ring yardımıyla kayışın sıkılması son derecede kolaylaşır. Parmaklarınızı D-Ringe geçirerek kayışı sıkıca ama kolay olarak çekebilmeniz mümkün olur. Omuz kayışlarının bağlı olduğu kısımların alttan astar şeklinde yumuşak malzemeyle kaplı olan modellerin de, elbisemizle teması yumuşak hale getirerek konfor sağladığını söyleyebilirim.
Bel kayışı olmadan tak çıkar tokalarla önden bağlanabilen modeller olduğu gibi bel kayışı olduğu halde gene bu şekilde tokalarla bağlanan modeller de vardır. Bel kayışı geniş olarak dizayn edilmiş modelleri, ince hat ile karın bölgesine bası yapmadığı için tercih etmek gerekir. Bu tür geniş bel kayışına sahip kemerler genellikle cırcırlı bir bağa sahiptir. Bel kayışı arka iç taraftan sırtlığa bağlı olduğundan denge yeleğinin üzerimizde sağa sola oynamasına izin vermeyerek stabilite sağlarlar ki bu az bir konfor değildir. Bazı modellerde bel kayışı da ayarlanabilir özellikte olabiliyor.
Göğüs bağı olan modeler çoğunlukta olmasına rağmen göğüs bağı olmaya modeller de vardır. Bu bağ da gene tak çıkar tokalarla yapılmıştır ve ayarlanabilir niteliktedir. Göğüs bağı da, bel kayışı gibi denge yeleğinin üzerimize iken stabilitesini sağlamaya yardımcı olur. Ancak bazı göğüs kafesi geniş, beli ince balıkadamları rahatsız edebilir. Deneyerek uygunluğunu kontrol edebilirsiniz.
Kapaklı, cırcırlı veya fermuarlı cepler denge yeleğini ön iki tarafında yer aldığı gibi bazı marka ve modellerde hiç cep yoktur. Gene bazı modellerin iki yanında yandan elinizi sokabileceğiniz açık cepler de vardır veya bu tür cepler cırcırlı/fermuarlı ceplere alttan entegre edilmiştir. Ceplere genellikle büyük aparatlar konamaz, koyabileceğiniz şeyler arasında dalış tablosu, slate, küçük bir bıçak, küçük bir fener, eş halatı olabilir. Cepli veya cepsiz dalışın yeleği tercihi tamamen kişiseldir. Gene bazı türlerde ceplere toplama filesi entegre edilmiştir. Sportif dalışta denizden bir şey çıkarmak söz konusu olmadığı için, pek önemli olmasa gerekir.
Sırtın bele yakın alt sağ ve sol bölümlerinde ağırlık cepleri olan modeller de vardır. Bu modellerdeki ceplere almanız gereken ağırlığın bir kısmını koyabilirsiniz. Ağırlık kemerinizin düşmesi halinde aniden yüzeye hızla çıkmamanızı sağlar. Dalış emniyeti açısından tercih edilebilir özelliktir. Kullanacağınız ağırlığın tamamını bu ceplere koymak hatadır. Acil durumda ağırlıklardan kurtulmanız çok zordur, zaman alır.
Günümüzde bazı model denge yeleklerinde normal cepler yerine ağırlık cepleri yer almıştır. İçerisine tercihen ağırlık torbası konulabilen bir parçanın, cırcırlı olarak cep içerisine konmasına imkan verecek yapıda dizayn edilmiştir. Acil durumda bu cırcırlı parça çekilerek ağırlıklar çıkarılıp atılır. Bu tür ceplerin sırt tarafta yer alan ceplerden farklı olarak kolayca açılıp ağırlığın atılmasına imkan verir yapısı vardır. Oysa sırt taraftaki cepler kolayca açılıp ağırlıklar atılamaz.
D-Ringler, sualtına birlikte indirebileceğimiz aparatların denge yeleğimize bağlanmasını imkan verir. Fotoğraf makinesi, fener, slate gibi malzemeyi birer karabinayla kolayca elimizin altından uzaklaşmamasını, kaybolmamasını sağlar. Ayrıca ahtapotunuzu ve konsolumuzu da birer D-Ringe tutturmak dalış sırasında herhangi bir yere takılmasını önleyecektir. Ahtapotumuzu ve/veya konsolumuzu bağlayıp bir D-Ringe asabilmek için kullanılan hortum tutucu ve/veya ahtapot tutucu bazı model denge yelekleri üzerinde yer alır. D-Ringlerin sayısı marka ve modellere göre değişiklik gösterir. Ancak hepsi de paslanmaz nitelikli metal veya polikarbonat malzemeden olmalıdır. Bazı D-Ringlerin metal üzeri plastik malzemeyle kaplı olarak imal edildiğini de eklemeliyim. D-Ringler ihtiyaç sırasında kolayca monte edilemez olduğundan sayısının fazla olması tercih edilmelidir.
Su üstü düdüğü, sualtı düdüğü, bıçak hatta regülatör gibi malzemenin entegre edildiği modellere de rastlayabilirsiniz. Tamamen kişisel olarak tercihinizi yapmalısınız. Bu malzemeyi ayrıca alıp da kullanmanız, her zaman mümkündür.
Regülatörü ile birlikte olan modelleri son zamanlarda çeşitli markalar üretiyorlar. Bu gibi modeller hortumların saklanarak takılmalarını önleyen niteliktedir. Tercih edilebilir. Ancak regülatörü ayrıca değerlendirmelisiniz. Çok pahalı bir denge yeleğini çok ucuz bir regülatörle birlikte alıyor olabilirsiniz.
Regülatör üzerine monteli olarak kullanılır olsa da kamçı denge yeleğinin bir parçasıdır ve birlikte satılır. Eskilerde Amerikan kökenli denge yeleği kamçıları farklı çaplara sahip olduğundan ancak gene Amerikan kökenli regülatörlerle kullanılabilirdi. Bu tür kamçıları normal regülatörlerle kullanmamıza imkan tanıyan adaptörler de geçiş döneminde pek yaygındı. Artık Amerikan kökenli denge yelekleri de Avrupa dizaynlılar gibi 3/8” kamçı kullanmaktadır.
Hemen hemen her denge yeleği üzerinde kumaşa yazılmış ve silinmez nitelikli uyarılar vardır. Ayrıca silinmez nitelikli etiket tüp bağlama kayışı üzerinde bulunur ve bağlama krokisini gösterir. Bu tür uyarılar yabancı ülkelerde yasal zorunluluk olarak konulur. Bu arada hatırlatmakta yarar var ki, denge yeleği can yeleği değildir. Sadece SCUBA konusunda eğitimli kişilerin kullanması uygun olur. Eğitimsiz kişilerce can yeleği olarak kullanılması kazaya neden olacak kadar da tehlikelidir. Hiçbir durumda inflatörden hava solumayın. Denge yeleğinizin bünyesinde olabilecek organik madde veya mikroskobik canlılar, hava ile birleşip istenmeyen gazların oluşmasına neden olur. Soluduğunuz havada böyle farklı bir karışım olabileceğini unutmayın.
Tip Uyarı Etiketi ve Tercümesi
WARNING
Improrer use,or intentional misuse of this product may cause serious injury or death. Read Owner’s Guide throughly before using this product.
Under no circumstances should this BC be used by anyone who has not received proper training and certification in SCUBA diving.
This is not a life jacket. Do not depend on this BC to save your life under any circumstances.
Prior to each dive inspect and test this BC for proper function. If any part does not function properly, DO NOT USE.
In an emergency, this BC may not provide face-up flotation for all persons.
Do not inhale gases from within this BC.
UYARI
Bu ürünün doğru kullanılmaması, yada kasıtlı olarak yanlış kullanımı ciddi yaralanma ve ölüme neden olabilir. Bu ürünü kullanmadan, el kitabını baştan sona okuyunuz.
Bu denge yeleği hiçbir durumda yeterli SCUBA dalış eğitimi ve belgesi olmayanlar tarafından kullanılmamalıdır.
Bu bir can yeleği değildir. Hiçbir durumda hayatınızı kurtarmak için bu denge yeleğine bağımlı kalmayın.
Her dalış öncesi bu denge yeleğini inceleyerek, düzgün çalışıp çalışmadığını sınayın. Herhangi bir bölümünün çalışmaması halinde KULLANMAYIN.
Acil durumda, bu denge yeleği herkes için yüz yukarıda kalacak şekilde yüzerlik sağlamayabilir.
Bu denge yeleğinin içinden gaz solumayın.
Uzun kullanımlar sonunda denge yeleğinin açılan dikişleri, kopan D-Ringleri olabilir. Bunların ehil ellerde tamiratı mümkündür. Bilmeyen birisinin yaptığı onarım nedeniyle, denge yeleğinizin delinerek hiç kullanılamaz hale gelmesi de mümkündür.
Denge yeleğinizi dalıştan sonra gölgede muhafaza etmelisiniz. Güneş denge yeleğinizin ömrünü kısaltır ve renginin solmasına neden olur. Aynı şekilde denge yeleğini ısı üreticilerden de uzak tutmak gerekir. Yüksek derecede ısının yanmayla sonuçlanması dahi ihtimal dahilindedir. Teknelerde yere atmamaya ve oturulacak bölüm altına koymamaya özen gösterin. Teknelerin üzerinde küçük çivi çıkıntıları denge yeleğinizin delinmesine neden olacaktır. Dalıştan hemen sonra asmanızı öneririm. Bir askı yardımıyla asabileceğiniz gibi, omuz tokasını çözerek bir boruya geçirip, tak çıkar tokayı takmak suretiyle de asabilirsiniz.
Petrol orijinli sıvılar, aseton, alkol, asit gibi maddelerin de denge yeleğine kalıcı zararlar verebileceğini bilerek, bu gibi maddelerle teması engellemek gerekir. Böyle bir durumda zaman geçirmeden tatlı suyla yıkamak, zararı azaltacak çözüm olabilir.
Denge yeleklerini her dalış serisinden sonra tatlı su ile yıkamak üzerindeki tuzun zarar vermesini önleyecektir. Dalış sırasında içerisine almış olduğu suyu da her dalıştan sonra çıkarmak gerekir. Bu yapılmaz ise denge yeleği hava hacmi, içerisindeki su hacmi kadar azalmış ve bağlı olarak da kaldırma kapasitesi düşmüş olacaktır. Bunun için inflatör aşağı gelecek şekilde tutup tahliye düğmesini kullanarak suyu boşaltmak yeterlidir. Bu işlem sırasında valf butonlarını da kullanarak tatlı su vermek valflerdeki muhtemel tuz birikintilerini çözecektir. Her dalış serisinin sonunda denge yeleği içerisine de tatlı su vererek yıkamak içte tuz birikmesini engelleyecektir. Anlatmış olduğum şekilde, denge yeleği içerisindeki yıkama suyunu da tahliye edebilirsiniz.
Dalışınızın sonunda tatlı su ile yıkamanın mümkün olmaması halinde bir naylon torba içerisine alarak taşımanız, denge yeleğinin kuruyarak üzerindeki tuzun kesici hüviyet kazanma süresini uzatır. Islak nakledip evde yıkamak sorunu çözer.
Denge yeleklerinin uzun süren saklamalarda içerisine inflatörü kullanarak çok az hava vermek ve askıda muhafaza etmek en doğrusudur.
İnflatör tahliye ağzından silikon püskürtmek de içerideki metal aksamda tuz birikmelerini önleyecektir. Korozyona dayanıklı metaller kullanılsa da tuz birikintileri mekanizmanın çalışmasını engelleyecek boyuta ulaşabilir.
İyi dalışlar…
