İzmir Kuş Cenneti - Gediz Deltası

[AYDURAN]

İzmir kentine komşu olan Gediz Deltası yalnızca Türkiye'nin değil Akdeniz'in en önemli sulakalanlarından biridir. Dalyanlar, alüvyon adacıkları, azmaklar, tatlı ve tuzlu su bataklıkları, mevsimsel subasar çayırlar, Akdeniz tipi çalılıklar, tarım alanları ve tuzlalar gibi çok farklı yaşam alanlarını barındıran deltanın büyüklüğü 40.000 hektardır.

Kış mevsiminde 80.000 kadar su kuşuna ev sahipliği yapan Gediz Deltası, aralarında nesli dünya ve Avrupa ölçeğinde tehlike altında olan 28 civarında kuş türü için Önemli Kuş Alanı (ÖKA) kriterlerini sağlamaktadır. Yıl boyu yaklaşık 250 kuş türünü barındıran deltanın önemli ve nesli tehlike altında olan türlerinden bazıları şöyle sıralanabilir: tepeli pelikan (Pelecanus crispus), flamingo (Phoenicopterus roseus), küçük kerkenez (Falco naumanni), mahmuzlu kızkuşu (Vanellus spinosus), karagagalı sumru (Sterna sandvicensis), uzunbacak (Himantopus himantopus), kılıçgaga (Recurvirostra avosetta).

Nesli dünya ölçeğinde tehlike altında olan tepeli pelikan deltada üreyen en önemli kuş türlerinden biridir. Kış mevsiminde 300-700 birey arasında değişen tepeli pelikanların dünyadaki tüm bireylerinin %5'inden fazlası Gediz Deltasında görülebilir. Delta aynı zamanda Türkiye ölçeğinde tehlike altında olan flamingonun ülkemizdeki iki önemli üreme alanından biridir. Deltada yaklaşık 2500-3500 çift flamingo ürer. Üreme ve yaz döneminde ortalama 7.000 - 13.000 olan flamingoların sayıları kış boyunca artar ve 23.000'i bulur.

Çakal (Canis aureus), tilki (Vulpes vulpes), porsuk (Meles meles), yaban kedisi (Felis sylvestris), saz kedisi (Felis chaus) ve yaban domuzu (Sus scrofa) gibi memeli hayvanlar da bulunur. 3 ikiyaşamlı (amfibi) ve yaklaşık 14 sürüngen türünün alanda yaşadığını yapılan araştırmalar sonucunda belirlenmiştir. Deltada 700 civarında bitki türü tespit edilmiştir ve bunların 11 tanesi endemiktir yani sadece deltada bulunur. Omurgasız canlılar açısından da önemli olan deltada yapılan çalışmalar Homa dalyanında 62 farklı plankton (çok hücreli sucul canlı) türünün bulunduğunu ortaya koymuştur.

Biyolojik çeşitlilik ve ekolojik açıdan taşıdığı eşsiz önemin yanı sıra ekonomik ve peyzaj değerleri açısından da çok önemli bir sulakalan olan Gediz Deltası ülkemiz tuz üretiminin yaklaşık 1/3 ünden fazlasını sağlar. Balıkçılık, balık yemciliği ve midyecilik gibi geçim kaynakları ve geniş mera, tarım alanlarıyla ne kadar önemli olduğu ortadadır.

www.izmirkuscenneti.org

 

[AYDURAN]

İzmir Kuş Cennetine Nasıl Gidilir?

Karşıyaka'dan sahil yolunu izleyerek Mavişehir'e, buradan da Kipa'ya doğru ilerleyin, veya Çiğli'den gelirken Çiğli Organize Sanayii Bölgesi kavşağından Kipa'ya doğru dönün. Kipa'ya ulşatıktan sonra Tuzla İşletmeleri'ne doğru gidin. Yol boyunca kavşaklarda bulunan Kuş Cenneti yazılı tabelalar sizi yönlendirecektir.

Konak - Mavişehir hattında çalışan 120 ve 121 numaraları otobüslerle Mavişehir'e, Çiğli istasyon mevkiinden kalkan Sasalı Beldesi otobüsleriyle Tuzla İşletmelerine kadar ulaşabilirsiniz. Mavişehir blokları civarında deltanın güney kesimindeki doğal yaşamı izleyebilirsiniz.

www.izmirkuscenneti.org

 

[AYDURAN]

Gedizin Ev Sahipleri

KUŞLAR

Gediz Deltası bir çok farklı yaşam ortamını barındırmaktadır. Tatlısu ve tuzlusu yaşam ortamlarının bir arada bulunması nedeniyle canlı çeşitliliği açısından oldukça zengindir. Alan bir çok bitki ve hayvan türüne ev sahipliği yapar. Özellikle kuşlar açısından büyük önem taşıyan deltada Türkiye'de bulunan 426 kuş türünden 200'ü aşkın tür bu güne kadar deltada gözlenmiştir. Bu türler içerisinde deniz kuşları, su kuşları, kıyı kuşları, yırtıcılar, ötücüler, bozkır kuşları ve hatta orman kuşları yer almaktadır.

Mahmuzlu Kızkuşu Foto: Ahmet Akgün

Delta, özellikle Doğu Avrupa'da yaşayan su kuşları için, sahip olduğu uygun iklim koşulları ve beslenme alanları nedeniyle önemli bir kışlama alanıdır. Aynı zamanda göç rotası üzerinde bulunması nedeniyle göç mevsimlerinde çok sayıdaki kıyıkuşu ve diğer sukuşları için uygun konaklama ve beslenme alanıdır. Deltada yer tuzlalar, sazlıklar, çayırlar, tepelik ve bahçelik alanlar deltadaki tür zenginliğini artıran diğer yaşam alanlarıdır.

Gediz Deltasında lagünleri ve tuzlaları kaplayan 8000 hektarlık bir alan 1980 yılında Yaban Hayatı Koruma Sahası ilan edilmiştir. Aynı alana 1981 yılında Sit Alanı statüsü verilmiştir. Alanın koruma sahası ve Güney Gediz Deltası'nın bir bölümünü de içine alan kısım RAMSAR (özellikle su kuşlarının yaşam alanlarının koruma altına alınmasını kapsayan bir anlaşmadır) alanı olarak ilan edilmiştir. Gediz Deltası aynı zamanda Önemli Kuş Alanı'dır. Alanda üreyen 35 çift tepeli pelikan, 1450 çift flamingo, 25 çift küçük kerkenez, 55 çift kılıçgaga gibi türler alanın ÖKA olmasını sağlamıştır.

www.izmirkuscenneti.org

 

[AYDURAN]

YIL BOYU GÖRÜLEBİLEN TÜRLER

Deltada yıl boyunca gözlenebilen bazı türler şunlardır;

Tepeli Pelikan (Pelecanus crispus) Dalmatian Pelican

Güney Gediz Deltası tür için önemli bir beslenme alanıdır. Türün nesli dünya genelinde tehlike altındadır. Deltanın ÖKA ilan edilmesinde önemli rol oynamıştır. 35 üreme çifti ile ÖKA kriterini sağlamaktadır. Tüyleri kirli beyaz renktedir. Üreme döneminde tepesi kıvrık tüylüdür. Gözleri sapsarı, kesesi turuncu, göz derisi mordur. Bacakları gridir. Sesi gırtlaktan gelir. Tatlısu, acı göller, bataklıklar, sığ deniz kıyılarında koloniler halinde yuva yaparlar. Boyu 160 - 180 cm, kanat açıklığı 284 - 292 cm'dir.

Tepeli Pelikan Foto: Kazım Çapacı

KÜÇÜK AK BALIKÇIL (EGRETTA GARZETTA) LİTTLE EGRET

Gagası ve bacakları siyah, ayakları sarıdır. Uçuşta sarı ayakları hemen göze çarpar. Üreme zamanında başında bir çift telsi tüy, göğüs ve sırtında uzun süs tüyleri vardır. Yuvadaki sesi sert bir havlamadır. Bataklıklar, sığ iç sular, ve deniz kıyısında yaşar. Su içindeki ya da yakınlarındaki ağaçlık alanlarda yuva yapar. Boyu 55 - 65 cm kanat açıklığı 88 - 95 cm'dir.

Küçük ak balıkçıl Foto: Kazım Çapacı

GRİ BALIKÇIL (ARDEA CİNEREA) GREY HERON

En yaygın balıkçıl türüdür. Üst tarafı gri, başı ve boynu beyaz, başının iki yanındaki süs tüyleri ise siyahtır. Kanat altı koyu gridir. Uçuşu yavaştır ve ağır kanat çırpar. Tipik sesi sert bir çığlıktır. Bataklıklar, sığ tatlısular ve deniz kıyılarında beslenir. Genellikle ağaçlıklarda seyrek olarak da sazlıklarda yuva yapar. Boyu 90 - 98 cm kanat açıklığı 175 - 195 cm'dir.

FLAMİNGO (PHONİCOPTERUS RUBER) GREATER FLAMİNGO

Deltada gözlenen 1450 üreme çifti alanın flamingolar için önemli bir üreme ve beslenme alanı olduğunu göstermektedir. Özellikle kış aylarında binlerce flamingo Gediz Deltasının güney kısımlarında beslenir. Gagası kırmızı, gaga ucu siyahtır. Uçuşta kanat kenarları siyahtır. Eşlerin görünüşleri aynıdır. Gençler grimsi kahverengi, ergenler beyazımsıdır. Büyük sürüler oluşturur. Sığ, acı ya da tuzlu göllerde ve lagünlerde yaşarlar. Üreme kolonileri çamurdan yaptıkları yuvalardan oluşur.

Flamingo Foto: Kazım Çapacı

ANGIT (TADORNA FERRUGİNEA) SHELDUCK

Kazı andıran büyük bir ördektir ve ülkemizde oldukça yaygındır. Gövdesi koyu kızıl kahverengi, kuyruğu siyahtır. Başı gövdesine göre daha açık renklidir. Erkeğin boynunda ince ve siyah bir halka vardır. Gagası ve bacakları siyahtır. Uçarken, üstten ve alttan güçlü bir kontrast oluşturan beyaz kanat örtüleriyle siyah kanat kenarları belirgindir. Küçük göl ve derelerin çevresindeki kayalık arazilerde, çoğu kez sudan uzakta yuva yapar. Bozkır, çöl ve dağlarda yaşar. Boyu 61 - 67 cm, kanat açıklığı 134 - 154 cm'dir.

SAZ DELİCESİ (CİRCUS AERUGİNOSUS) MARSH HARRİER

Avrupa ve Türkiye'deki en büyük delicedir. Kış aylarında şahin, kızıl şahin ve gökdoğan ile birlikte deltanın en büyük avcılarındandır. Uçuşta şahine benzer. Erkeğin sırtı ve kanat örtüleri kızıl kahverengi, kanat kenarları ve kuyruğu gri, kanat ucu siyahtır. Tipik sesi tekrarlı ve keskindir. Sazlılarda ürer, göç sırasında açık arazide bulunur. Boyu 48 - 56 cm, kanat açıklığı 115 - 130 cm'dir.

KIZIL ŞAHİN (BUTEO RUFİNUS) LONG - LEGGED BUZZARD

Ülkemizde oldukça yaygın görülen bir türdür. Uzun kanatlı ve uzun kuyrukludur. Tüyleri, özellikle de kanat altı çoğunlukla kızıldır. Göğsü açık renkli, göğsüne zıt olan karnı koyu renklidir. Kanat altında el tüylerinin içi bembeyazdır. Ovalar, bozkır, dağlar ve benzer açık arazide bulunur. Boyu 50 - 65 cm, kanat açıklığı 126 - 148 cm'dir.

UZUNBACAK (HİMANTOPUS HİMANTOPUS) BLACK - WİNGED STİLT

Çok uzun pembe bacakları (12 - 16 cm), uzun ve düz gagasıyla hemen tanınır. Uçuşta geriye uzanan uzun bacakları dikkat çeker. Genel kural olarak erkeğin tepesi siyah, dişininki beyazdır. Çok asabidir. Tatlı ya da acı göller, bataklıklar ve deniz kıyısında görülebilir. Boyu 35 - 40 cm, kanat açıklığı 67 - 85 cm'dir.

İZMİR YALIÇAPKINI (HALCYON SMYRNENSİS) SMYRNA KİNGFİSHER

Avrupa ve Türkiye'deki en büyük yalıçapkınıdır. Başı ve alt tarafı koyu kızıl kahverengi, gıdısı, boğası ve göğsü beyaz, üst tarafı parlak mavidir. Uçuşta kanat uçları beyaz görünür. Sıkça öter, gür ve tiz bir ıslığı vardır. Dalarak balık yakalar. Akdeniz kıyısındaki bataklıklar ve nehirlerde az sayıda yaşamaktadır.

İzmir yalıçapkını Foto: Atlas Arşivi

BIYIKLI BAŞTANKARA (PANURUS BİARMİCUS) BEARDED TİT

Küçük ve uzun kuyruklu bir saz kuşudur. Gövdesi bejimsi sarıdır. Erkeği, gri başı, uzun ve siyah bıyıkları ile hemen tanınır. Erkeğin gagası sarı, dişinin gagası grimsi kahverengidir. Uçuşu güçsüz ve dalgalıdır. Sadece büyük sazlıklarda bulunur. Boyu 16,5 cm'dir.

www.izmirkuscenneti.org

 

[AYDURAN]

KIŞ GÖÇMENİ TÜRLER

Kışın deltada görülebilecek bazı türler şunlardır;

BÜYÜK AKBALIKÇIL (EGRETTA ALBA) GREAT WHİTE EGRET

En büyük akbalıkçıldır. Üreme giysisinde başında süs tüyleri bulunmaz. Sırtından kuyruğuna kadar ince tüyler bulunur. Yüz derisi parlak yeşil, gagası sarı, bacakları koyu kahverengidir. Uçarken çok yavaş kanat çırpar. Siyah ayaklarıyla küçük ak balıkçıldan ayrılır. Bataklıklar, tatlı ya da acı sığ sularda yaşar. Geniş sazlıklarda yuva yapar. Boyu 85 - 102 cm, kanat açıklığı 140 - 170 cm'dir.

Büyük akbalıkçıl Foto: Kazım Çapacı


YEŞİLBAŞ ÖRDEK (ANAS PLATHYNCHOS) MALLARD

En büyük yüzey ördeğidir. Türkiye ve Avrupa'da bulunan en yaygın ve bilinen ördek türüdür. Evcil ördeğin atasıdır. Erkeğin başı yeşil, ince boyun halkası beyaz, göğsü koyu kızıl kahverengi, gagası her zaman sarıdır. Durgun ya da yavaş akan tatlı ve acı sularda yaşar. Kışın iç sular, lagünler, ve deniz kıyısında bulunur. Boyu 51 - 62 cm'dir.

MACAR ÖRDEĞİ (NETTA RUFİNA) RED - CRESTED POCHARD

Erkeğinin gagası çingene pembesi, başı kırmızı ve yuvarlak, tepesi kabarıktır. Dişisi kahverengi gövdelidir. Hem dalarak hem de sadece boynunu suya sokarak beslenir. Kıyıları sazlıklı tatlı ve acı göllerde, lagünlerde ve bataklıklarda ürer. Boyu 53 - 57 cm'dir.

KIZKUŞU (VANELLUS VANELLUS) LAPWİNG

Bilinen bir çayır kuşudur, ibiklidir. Uzaktan siyah beyazdır, yakından sırtı koyu yeşildir ve kuyruk altı kızıldır. Uçarken yuvarlak kanat uçları görülebilir, özgün bir uçuşu vardır. Tarlalar, çayırlar ve bataklıklarda ürer. Üreme dönemi dışında büyük sürüler oluşturur. Su kenarları, sulakalanların çevresi ve lagünlerde bulunur. Boyu 28 - 31 cm'dir.

Kızkuşu Foto: Ahmet Akgün


BAHRİ (PODİCEPS CRİSTATUS) GREAT CRESTED GREBE

Üreme zamanında siyah tepesinin iki yanında kaldırılabilen kulak tüyleri ve kızıl boyunluğuyla hemen tanınır. Bu süs tüyleri kur sırasında kabartılır. Gagası pembedir. Yüzerken boynunu çoğunlukla dik tutar. Tatlı iç sularda ürer, kışın iç sularda ve deniz kıyısında bulunur. Boyu 46 - 51 cm'dir.

www.izmirkuscenneti.org

 

[AYDURAN]

YAZ GÖÇMENİ TÜRLER

Yazın deltada gözlenebilecek bazı türler şunlardır;

Mahmuzlu kızkuşu (Hoplopterus spinosus) Spur - winged Plover

Yanakları ve boyun yanları beyaz, tepesi, boğazı ve alt tarafı siyahtır. Bacakları gri ve uzun, kuyruğu siyahtır. Üstten açık kahverengi kanat örtüleriyle siyah kanat kenarları beyaz bir şeritle ayrılır. Kanat altı beyazdır. El bileğinden (kanadından) küçük bir mahmuz çıkar. Kanadını ani ve sert darbelerle çırpar. Lagünler, tuzlu ve acı bataklıklar ve göllerde yuva yapar. Üreme dönemi sonrası sürüler oluşturur. Boyu 25 - 27 cm'dir.

Mahmuzlu Kızkuşu Foto: Ahmet Akgün


SUMRU (STERNA HİRUNDO) COMMON TERN

En yaygın ve bol bulunan sumrudur. Üreme giysisinde gagası parlak kırmızı, gaga ucu koyu, alt tarafı beyaz, sırtı gridir. Alt tarafı ve sırtı kontrast oluşturur. Üreme dönemi dışında gagası siyahtır. Deniz kıyısı, göller ve nehirlerde yuva yapar. Büyük koloniler kurar. Boyu 33 - 36 cm'dir.

ARIKUŞU (MEROPS APİASTER) BEE - EATER

En bol ve yaygın arıkuşudur. Renkli tüyleri ve ortada uzun kuyruk telekleriyle hemen tanınır. Boğaz ve kuyruk sokumu sarıdır. Kum ocakları, kum yarlarında koloniler halinde yuva yapar. Sonbaharda küçük sürüler halinde geçit yapar, yüksekten uçarlar. Boyu 27 - 29 cm'dir.

Arıkuşu Foto: Kazım Çapacı


GÖKKUZGUN (CORaACİAS GARRULUS) ROLLER

Konduğunda sırtı kızıl olarak görülür. Kargaya benzer, rengi mavidir. Seyrek ormanlar, ağaçlı ya da açık çalılık araziler ve orman kenarlarında yaşar. Boyu 30 - 32 cm'dir.

İBİBİK (UPOPA EPOPS) HOOPOE

Uzun ve aşağı doğru kıvrık gagası ve ibiğiyle hemen tanınır. İbik tüylerinin ucu siyahtır. İbiğini özellikle konduğu zamanlarda yelpaze gibi açar. Gövdesi kızıl pembe, kanatları ve kuyruğu siyah üzerine enine geniş beyaz çizgilidir. Uçuşta siyah beyaz kanatları belirir. Uçuşu kelebeği andırır. Tipik sesi guguk kuşunun sesine benzer, guguktan daha kısa ve nettir. Ağaçlı ya da otlak düzlükler, tarlalar, meyve bahçeleri ve bağlar da bulunur. Ağaçlar, kayalar ve binalardaki oyuk ve kovuklarda yuva yapar. Boyu 26 - 28 cm'dir.

www.izmirkuscenneti.org

 

[AYDURAN]

GÖÇ ZAMANINDA GÖZLENEBİLEN TÜRLER

SARI KUYRUKSALLAYAN (MOTACİLLA FLAVA) YELLOW WAGTAİL

Diğer kuyruk sallayanlardan daha kısa kuyrukludur. Alt tarafı sarı, sırtı açık ya da koyu yeşildir. Sığır ve koyunların otladığı sulak ve kuru çayırlar ve sulak alanların çevresinde bulunur. Göç döneminde sulakalanlarda toplanır. Boyu 17 cm'dir.

Sarı kuyruksallayan Foto: Kazım Çapacı


SARIASMA (ORİOLUS ORİOLUS) GOLDEN ORİOLUS

Orta boylu sarı ve siyah bir ötücüdür. Göz alıcı renklerdeki tüylerine rağmen yaprakların arasından zor seçilir. Gagası koyu pembedir. Yere nadiren iner. Yaprak döken ormanlar, seyrek ağaçlı açık araziler, korular, parklar ve kavaklarda bulunur. Boyu 24 cm'dir.

www.izmirkuscenneti.org

 

[AYDURAN]

BİTKİLER

Bitki coğrafyası bakımından Akdeniz bitki coğrafyasına giren Gediz Deltasında kumul, tuzcul, frigana (garig) ve sazlık yaşam alanları bulunur. Buna bağlı olarak bu yaşam alanlarına uyum sağlamış bitki türleri baskın olarak gözlenir. Bölgede yapılan flora çalışmalarında, bitki bölümlerinden tohumlu bitkiler bölümüne ait 60 familya, 206 cins ve toplam 308 tür saptanmıştır.

Bu bitkilerden kıyı bölgesinde yaygın olarak görüleni 40 cm kadar boylanabilen, çok yıllık ve otsu bir bitki olan, deniz börülcesidir (Salicornia europaea L. (Chenopodiaceae)). Bu bitki haşlandıktan sonra salata olarak yenir.
Sazlıklarda ve kanallarda 3m kadar boylanabilen çok yıllık, otsu bitkilerden olan kamış (Phragmites australis) ve hasır otu (Tyhpa sp.) bulunur.

Foto: Kazım Çapacı


Kumullarda ise en baskın türler ılgın (Tamarix) türleridir. Ilgın türleri çalı görünüşlü küçük ağaçlardır. Çiçekler beyaz veya pembe renklidir. İç bölgelerde çuvan - acı ot (Halocnemum strobilaceum) ve Halimone portulacoides baskın türlerdir. Tepelerde ise 100 cm kadar boylanabilen yumrulu, çok yıllık, beyaz çiçekli, otsu bir bitki olan Asphodelus microcarpos ve 6 m kadar boylanabilen, kışın yapraklarını döken ağaçcıklar olan menegiç (Pistacia terebinthus), yaprak döken ağaçlar olan meşe türleri (Quercus), süt taşıyan ve kışın yaprak döken ağaç ve ağaçcıklar olan incir (Ficus carica), mor çiçekli ve kokulu, kekik yerine kullanılan, çok yıllık çalımsı bitkiler olan beyaz kekik (Coridothymus) türleri baskındır.

Foto: Ahmet Akgün


Gediz Deltasında bir buğdaygil bitkisi olan Puccinellia koeieana, çok yıllık, kuvvetli kokulu, çalı görünümünde bir bitki olan dağ çayı (Stachys cretica), Carex divisa, Sueda postrata subsp. postrata, Salsola kali gibi endemik türler ve alttürler mevcuttur.

www.izmirkuscenneti.org

 

[AYDURAN]

İZMİR KUŞ CENNETİ FLORASI
GYMNOSPERMAE

PINACEAE

Pinus pinea L.Medit Fıstık Çamı

CUPRESSACEAE

Cupressus sempervirens L., Servi

EPHEDRACEAE

Ephedra campylopoda C.A.Meyer

ANGİOSPERMAE

DICOTYLEDONEAE

RANUNCULACEAE

Anemone coronaria L. Anemon

Delphinium peregrinum L.

Ranunculus marginatus d’Urv var. trachycarpus (Fisch.&Mey) Azn. Düğünçiçeği

Ranunculus sprunerianus Boiss.

PAPAVERACEAE

Fumaria capreolata L. Şahtere

Fumaria kralikii Jordan

Glacium flavum Crantz. Boynuzlu gelincik

Hypecum procumbens L.,

Papaver rhoeas L. Gelincik gelincik

Papaver dubium L.

Papaver hybridum L.

RESEDACEAE

Reseda lutea L. Var.lutea

CAPPARACEAE

Capparis ovata Desf. Var. canescesns (Coss.) Heywood. Kebere yenebilir

CRUCİFERAE

Alyssum smyraeum Meyer

Arabis verna (L.)DC.

Barbarea verna (Mill.) Aschers

Biscutella didyma L.

Cakile maritima Scop.

Calepina irregularis (Asso.) Thellung

Capsella bursa-pastoris (L.) Medik Çoban Çantası

Cardamina hirsuta L.

Cardaria draba (L.) Desv. Subsp.draba

Clypeola jonthlaspi L.

Erophila verna (L.) Chevall subsp. Macrocarpa (Boiss& hEld.) Boiss

Hirschfeld,a ,ncana (L.) Lag-Foss.

İberis acutiloba Bertol.

Lepidium ruderale L.

Lepidium sativum L. Subsp. Sativum

Malcolmia flexiosa (Sibth&Sm.) Sibth&Sm

Mattihola tricuspidata (L.) R.Br. Deniz Şebboyu

Raphanus raphanistrum L.Yabani Turp

Rapistrum rugosum (L.) All.

Sinapis alba L. Hardal yenebilir

Sisymbrium altissimum L.

Sisymbrium irio L.

FRANKENIACEAE

Frankenia hirsuta L.

Frankenia pulverulenta L.

MALVACEAE

Malope malocoides L.

Malva nicaeensis All.

Malva sylvestris L. Ebegümeci

EUPHORBIACEAE

Euphorbia helioscopia L.Sütleğen

Euphorbia paralias L.

Euphorbia taurinensis All.

Mercurialis annua L. Kayaotu

GERANIACEAE

Erodium cicutarium (L.)L’Herit subsp. Cicutarium

Erodium gruinum (L.)L’Herit

Erodium malacoides (L.)L’Herit

Geranium dissectum Dönbaba

Geranium lucidum

Geranium molle L. Subsp. Molle

Geranium rotundifolium L.

SIMAROUBACEAE

Ailanthus altissima (Miller) Swingle

MELIACEAE

Melia azedarach L.

ANACARIACEAE

Pistacia lentiscus L. Sakızağacı

Pistacia terebinthus L. Subsp.palaestina (Boiss) Engler

Schinus molle L.*

MORACEAE

Ficus carica L. Subsp. Carica

URTICAECE

Urtica dioica L. Isırgan

Parietaria juadica L.

POLYGONACEAE

Rumex pulcher L. Kuzukulağı

Rumex bupcephalophorus L.

Polygonum lapathifolium L.

Polygonium maritimum L.

AIZOACEAE

Carpobrotus edulis (L.)N.E.Br.*

CHENOPODIACEAE

Arthrocnemum fruticosum (L.)Mog.

Arthrocnemum glaucum (Del.) Ung-Stenb.

Atriplex lasiantha Boiss.

Atriplex hastata L.

Beta maritima L. Var.maritima

Beta maritima L. Var pilosa

Chenopodium glaucum L.

Chenopoidum murale L. Kazayağı

Halimione portulacoides (L Allen.

Halocnemum strobilaceum (Pall.) Bieb.

Petrosimonia brachiata (Pallas ) Bunge

Salicornia europaea L. Deniz Börülcesi

Salsola kali L.

Salsola macera Litw.

Salsola soda L.

Suaeda prostrata Pall. Subsp.prostrata

CARYOPHYLLACEAE

Cerastium anomalum Wal

Cerastium glomeratum Thuill.

Silene behen L.

Silen colarata Poiret

Silene dichotoma Ehrh. Subsp. Dichotoma

Spergularia marina (L Gris.

Spergularia rubra (L J&C.Presl.

Stellaria media (L Vill subsp.media

CRASSULACEAE

Sedum pallidum Bieb. Var.pallidum Dam Koruğu

LEGUMINOSAE

Acacia cyanophylla Lindley*

Alhagi pseudoalhagi (Bieb.)Desv.

Anagyris foetida L.

Astragalus hamosus L.Geven

Glycyrrhiza glabra L. Var.grandulifera (Waldst. Et K.t) Boiss.

Hippocrepis unisiliquosa L. Subsp. Unisiliquosa

Hymenocarpus circinnatus (L.)Savi.

Lathyrus annus L. Burçak

Lathyrus cicera L.

Lotus corniculatus L. Var. corniculatus

Lotus corniculatus L. Var. teunifolius

Medicago disciformis D.C. Yonca

Medicago intertexta (L.)Miller var.ciliaris

Medicago littoralis Rohde ex Lois var.littoralis

Medicago orbicularis (L.) Bart.

Medicago polymorpha L. Var.Polymorpha

Medicago polymorpha L. Var. vulgaris (Benth) Shinners

Melilotus alba Desr.

Melilotus indica (L.) All

Melilotus messanensis (L.) All

Melilotus neopolitana Ten

Ononis ornithopodiodes L.

Ononis reclinata L.

Ononis spinosa L. Subsp.leiosperma (Boiss) Sirj.

Ononis viscosa L. Subsp.brevifolia (DC.) Nyman Yapışkan Andızotu

Psoralea butiminosa L.Asfalt Otu

Scorpiurus muricatus L. Var.subvillosus (L.) Fiori

Trifolium angustifolium L. Var. angustifolium

Trifolium campestre Screb. Üçgül

Trifolium echinatum Bieb.

Trifolium fragiferum L. Var. pulchellum Lange

Trifolium globosum L.

Trifolium hybridum L. Var.hybridum

Trifolium purpureum Lois. Var. purpureum

Trifolium resupinatum L. Var. resupinatum.

Trifolium spumosum L.

Trifolium stellatum L. Var. stellatum

Trifolium stellatum L. Var. xanthium (freny.) Bald

Trifolium tomentosum L.

Trigonella balansae Boiss&Reuter

Vicia hybrida L. Yabani Bakla

Vicia sativa L. Subsp.nigra (L.) Ehrh var. segetalis

Vicia peregrina L.

ROSACEAE

Pyrus amygdaliformis Vill. Var.amygdaliformis Ahlat Ağacı

Sarcopoterium spinosum (L.) Spach

Sangisorbia minor L

ELEAGNACEAE

Eleagnus angustifolia L. İğde

MYRTACEAE

Eucalyptus camaludensis Dehnh* Ökaliptüs

ONAGRACEAE

Epilobium hirsutum L. Yakıotu

HALORAGIDACEAE

Myriophyllum spicatum L.

UMBELLIFERAE

Anethum graveolens L.

Ammi majus L.

Buplerum gracile d’Urv

Daucus carota L.

Eryngium campestre L. Var.virens Link. Boğadikeni

Eryngium maritimum L.

Foeniculum vulgare Miller.Arapsaçı-Rezene

Oenanthe silacifolia Bieb

Scandix pecten- veneris L.Venüs Tarağı

Tordylium apulum L.

Torillis nodosa (L.) Gaertner

PRIMULACEAE

Anagallis arvensis L. Var. Arvensis Farekulağı

Anagallis arvensis L. Var. caerulea (L.)Gounon

PLUMBAGIBACEAE

Limonium belldifolium (Gouan) Dumort Kuduzotu

Limonium gmelinii (Willd.) O. Kunze

Limonium sieberi (Boiss.) O. Kuntze

GENTIANACEAE

Centaurium erythraea Rafn. Subsp. Erythare

Centaurium erythraea Rafn. Subsp. Reumelicum (Velen) Melderis

OLEACEAE

Phylleria latifolia

Olea europaea L. Var. sylvestris (Miller.) Lehr. Zeytin

APOCYNACEAE

Nerium oleander L. Zakkum

BORAGINACEAE

Echium angustifolium Miller.

Echium plantagineum L.

Mysotis arvensis (L.) Hill subsp. Arvensis

Anchuza azurea L.

CONVOLVULACEAE

Convolvulus arvensis L. Tarla Sarmaşığı

Cressa cretica L.

SOLANACEAE

Solanum nigrum L. Subsp.nigrum İt Üzümü

VERBENACEAE

Vitex agnus-castus L. Hayıt

LABIATAE

Ballota acetobulosa (L.) Bentham

Coridothymus capitatus (L.) Reichb

Lamium apmlexicaule L.

Mentha pulegium L. Nane

Origanum onites L. İzmir Kekiği

Salvia verbenaca L. Adaçayı

Stachys cretica L. Subsp.symrnaea Rech.fil Endemik.

Teucrium palium L.

SCROPHULARIACEAE

Parantucelia latifolia (L.) Caurel subsp.latifolia

Parantucelia viscosa (L.) Caurel

Verbascum lasianthum Boiss&Bentham

Verbascum sinuatum L. Var.adenosepalum Murb Sığır Kuyruğu

Veronica cymbalaria Bodard

OROBANCHEACEAE

Orobanche ramosa L. Canavar Otu

PLANTAGINACEAE

Plantago coronopus L. Subsp.commutata (Guss) Pilger

Plantago lagopus L.

Plantago lanceolata L. Sinir Otu

Plantago maritima L.

CUCURBITACEAE

Ecbalium elatarium (L.) A.Rich. Acı Düvelek

RUBIACEAE

Galium aparine L.Yoğurt Otu

Sherardia arvensis L.

VALERIANACEAE

Valeriana dioscoridis Sm.

Valerianella discoidea (L.) Lois

Valerianella vesicaria (L.) Moench

DIPSACACEAE

Knautia integrifolia (L.)Bert var.bidens (Sm) Barbas

CAMPANULACEAE

Legosia pentagonia (L.) Thellung

Campanula lyrata L.

COMPOSITAE

Anthemis chia L. Papatya

Anthemis cotula L.

Anthemis pseudocotula Boiss.

Anthemis tomentosa L. Subsp.tomentosa

Aster tripolium L.

Bellis annua L.

Calendula arvensis L. Portakal Nergisi

Cardopatium corymbosum (L.) Pers

Carduus pycnocephalus L. Subsp.albidus (Bieb.) Kazmi

Carlina corymbosa L.

Carlina lanata L.

Carthamus dentatus Vahl.

Centaurea iberica Trev. Ex. Sprengel Peygamber Dikeni

Centaurea solsititialis L. Subsp.solstitialis

Centaurea spinosa L. Subsp.spinosa

Chondrilla juncea L. Var.juncea

Chyrysanthemum coronarium L.

Cichorium intybus L.

Circium vulgare (savi) Ten

Conyza bonariensis (L.) Cronquist

Crepis sancta (L.) Barbock

Crupina crupinastrum (Moris) Vis.

Geropogon hybridus (L.) Schultz

Helichrysum stoechas (L.) Moench subsp.barrelieri (Ten) Nyman

Helminthotheca echioides (L.) Holub

Inula viscosa (L.)Aiton Yapışkan Andız Otu

Matricaria chamomilla L. Var.recutita Tıbbi Papatya

Notobasis syriaca (L.) Cass

Onopordum illyricum L.

Pallenis spinosa (L.) Cass

Phagnalon graecum Boiss

Pulicaria dysenterica (L.) Bernh

Rhagadiolus stellatus (L.) Gaertner var.stellatus

Scolymus hispanicus L. Şevketi Bostan

Scrozonera laciniata L. Subsp.laciniata

Senecio vernalis L.

Silybum marianum (L.) Gaertner

Sonchus asper (L.) Hill subsp.glaucescens (Jordan) Ball

Sonchus oleraceus L.

Sonchus tenerrimus L.

Taraxacum scaturiginosum G.Hagi

Tragopogon longirostira Bisch ex Schultz Bip subsp.longirostris

Tragopogon porrifolius L.

Xanthium spinosum L.

MONOCOTYLEDONEAE

POTAMOGETONACEAE

Potamogeton nodosus Poiret

Potamogeton pectinatus L.

Potamogeton pussillus L.

NAJADACEAE

Najar minor All.

LILIACEAE

Allium guttatum Steven subsp.guttatum

Allium scorodoprasum L. Subsp.rotundum (L.)Steam.

Allium sphaerocephalon L. Subsp.sphaerocephalon

Allium subhirsutum L. Yabani Sarımsak

Asparagus acutifolius L.

Asphodelus aestivus Brot. Çiriş Otu

Colchicum variegatum L.

Gagea villosa (Bieb.) Duby var.villosa

Muscari comosum (L.) Miller

Muscari neglectum Guss.

Ornithogalum umbellatum L. Tükürük Otu

Scilla autumnalis L.

JUNCACEAE

Juncus acutus L. Kofalık

Juncus heldreichianus Marsson ex Parl. Subsp.heldreichianus

Juncus inflexus L.

Juncus subulatus Forsskal

IRIDACEAE

Gladiolus illyricus W.Koch Glayöl

Gynandris sisyrinchium (L.) Parl

LEMNACEAE

Lemna minor L.

CYPERACEAE

Bolboschoenus maritimus (L.) Pall var.maritimus

Schoenoplectus littoralis (Schrader) Palla

GRAMINEAE

Aegilops triuncialis L. Subsp.triuncialis

Aelurops littoralis (Gouan) Parl

Aira elegantissima (L.) Schur subsp.elegantissima

Ammophila arenaria (L.) Link subsp.arundinaceae

Avena barbata Pott ex Link subsp.barbata Yabani Yulaf

Avena sterilis L. Subsp.ludoviciana (Durieu)

Bromus diandrus Roth.

Bromus hordeaceus L. Subsp.hordeaceus

Bromus madritensis L.

Bromus rigidus Roth.

Bromus sterilis L.

Bromus tectorum L.

Calamagrostris arundinaceae (L.)Roth

Catabrosa aquatica (L.) P.Beauv

Catapodium rigidum (L.) C.E.Hubbard-Dany subsp.rigidum var.rigidum

Cynodon dactylon (L.) Pers var.dactylon

Dactylis glomerata L. Subsp.hispanica (Roth.) Nyman

Elymus elongatus (Host) Runemark subsp. Pınticus (Podp) Melderis

Elmus farctus (Viv) Runemark ex Melderis subsp.farctus var.farctus

Hordeum murinum Hudson var.pubescens (Guss.) Nevski

Hordeum murinum L. Subsp.glaucum (Steudel) Tzvelev Yabani Arpa

Hordeum murinum L. Subsp.leporinum (Link.)Arc var.leporinum

Hordeum spontaneum C.Koch

Lolium Rigidum Gaudin var.rigidum

Lolium t**ntum L. Var.t**ntum

Parapholis incurva (L.) C.E.Hubbard

Paspalum paspolodes (Michx) Scribner

Phalaris canariensis L.

Phalaris minor Retz

Phalaris paradoxa L.

Phleum sbulatum (Savi) Aschers&Graebn subsp.subulatum

Phragmites australis (Cov.)Trin ex Steudel Saz

Piptatherum miliaceum (L.) Cosson subsp.milaceum

Polypogon mospeliensis (L.) Desf.

Puccinellia distans (Jacq.) Parl subsp.distans

Puccinellia intermedia (Schur.) Janchen

Puccinellia koeieana Melderis subsp.anatolica Kit Tan

Rostraria cristata (L.) Tzvelev var.cristata

Sorghum halepense (L.) Pers var.halepense

ZANNICHELLIACEAE

Zannichellia palustris L. Subsp.repens (Boenn.) Schübler&Martens

Zannichellia Peltata Bertol subsp. Peltata

RUPPIACEAE

Ruppia maritima L.

TYPHACEAE

Typha angustifolia L.Kamış

Typhia domingensis Pers


Hazırlayan : Cenk Durmuşkahya


www.izmirkuscenneti.org

 

[AYDURAN]

Kurbağa ve Sürüngen Türleri (Herpetofaunası)

Gediz Deltası'nda bugüne kadar yapılan çalışmalarda 3 tür iki yaşamlı, 5 tür yılan, 5 tür kertenkele, 2 tür su kaplumbağası, 1 tür kara kaplumbağası ve 1 tür de deniz kaplumbağası belirlenmiştir.

www.izmirkuscenneti.org

 

[AYDURAN]

İki Yaşamlılar

Gece Kurbağası (Bufo viridis)

Tatlısu ekosisteminin hakim olduğu nemli alanlarda yaşar. Geceleri avlanan bu tür, gündüzleri genellikle taş altları ya da bitkilerin arasında yaşamını sürdürür.

Ağaç Kurbağası (Hyla arborea)

Sık bitki örtüsüne sahip nemli alanlarda yaşayan bu türe, Lodos Tepe eteğindeki kaynak ve Kozluca Çiftliği yakınlarındaki sulak- sazlık alanlarda rastlamak mümkündür. Yemyeşil rengiyle fark edilmesi oldukça zor olan bir türdür.

Foto: Kazım Çapacı

Ova Kurbağası (Rana ridibunda)

Sazlıklar, tatlısu kanalları, Cansuyu havuzu ve Lodos Tepe eteğindeki kaynak civarında görülebilmektedir.

Kaynaklar
- İzmir Kuş Cenneti'nin Avifaunası ve Herpetofaunası, Mehmet Sıkı, Cemal Varol, Ahmet Mermer, Murat Tosunoğlu
- Turkish Herpetofauna, İbrahim Baran, Mehmet K. Atatür

www.izmirkuscenneti.org

 

[AYDURAN]

Sürüngenler

1. Kaplumbağalar (Testudinata)

Çizgili Kaplumbağa (Mauremis caspica)

Cansuyu havuzu ve tatlısu kanallarında görülebilmektedir. Küçük balıklar ve diğer küçük su canlıları ile beslenir.

Benekli Kaplumbağa (Emys orbicularis)

Sadece Cansuyu havuzunda görülmüştür. Türün kabuğunun üzerinde, başında, ayaklarında ve kuyruğunda küçük sarı lekeler bulunmaktadır. Başlıca besini küçük balıklardır. Ancak kurbağa ve sucul böceklerle de beslenmektedir.

Tosbağa (Testudo graeca)

Üç tepeler, sazlıktaki seddeler, ağaçlık, çalılık alanlar ve tarım arazilerinde sıkça ve bolca görülebilmektedir. Otçul bir türdür.

Tosbağa Foto: Kazım Çapacı

Deniz Kaplumbağası (Caretta caretta)

Homa Dalyanı'nda ölüsü bulunmuştur. Türün boyu 1m kadar olabilmektedir ve yalnızca üreme dönemlerinde yumurtlamak için karaya çıkar.

2. Kertenkeleler (Lacertilia)

Geniş Parmaklı Keler (Hemidactylus turcicus)

Üç tepelerdeki kayalık alanlarda ve terkedilmiş eski yapıların duvarlarında görülebilmektedir. Böcek ve örümceklerle beslenir. Boyu 9-10 cm kadardır.

Dikenli Keler (Laudakia stellio)

Üç tepelerdeki kayalık alanlarda rahatça görülebilmektedir. Temel besini böceklerdir ancak bazen bitkilerle de beslenir. Boyu 35 cm kadar olabilir.

Oluklu Kertenkele (Ophisaurus apodus)

Üç tepeler ve Kozluca Çiftliği civarında görülebilmektedir. Bacakları olmadığından genelde yılan zannedilir fakat bir kertenkele türüdür. Temel besini böcekler, salyangozlar olmasına rağmen fare, kertenkele ve kuş yavruları ile de beslenir. Boyu 100 cm kadar olabilmektedir.

Tarla Kertenkelesi (Ophisops elegans)

Gediz Deltası'nın hemen her yerinde kurak, kıraç düzlükler ve yol kenarlarında sıkça görülebilmektedir. Boyu 10-25 cm kadardır.

İnce Kertenkele (Ablepharus kitaibellii)

Üç tepelerde otluk taşlık alanlarda görülebilmektedir. İnce bir vücudu ve uzun bir kuyruğu vardır. Boyu 10-12 cm kadardır.

3. Yılanlar (Ophidia)

Kör Yılan (Typhlops vermicularis)

Üç tepelerde taş altlarında görülebilmektedir. Gözleri çok küçük iki siyah nokta şeklindedir. Yılandan çok bir solucana benzemektedirr. Boyu 25-35 cm kadardır. Zehirsizdir.

Mahmuzlu Yılan (Eryx jaculus)

Üç tepelerde görülebilmektedir. Genellikle taş altlarında yaşamaktadır. Avını sıkarak öldürür. Boyu 50-70 cm kadardır. Zehirsizdir.

Hazer Yılanı (Coluber caspius)

Üç tepelerin etekleri ve Kozluca Çiftliği civarında görülebilmektedir. Küçük memeliler, kuşlar, kertenkeleler ve diğer yılanlarla beslenir. Boyu 180 cm kadar olabilir. Zehirsizdir, çok hızlı bir şekilde ısırabilir.

Yarısucul Yılan (Natrix natrix)

Sazlıklar, tatlısu kanalları ve suya yakın yerlerde yaşamaktadır. Temel besini kurbağadır. Yakalandığı zaman anüsünden çok kötü kokan beyaz bir sıvı salgılar. Boyu 150 cm kadar olabilir. Zehirsizdir.

Çukurbaş Yılan (Malpolon monspessulanus)

Üç tepelerin etekleri ve bazen de kuru tuz tavalarının içinde görülebilmektedir. Küçük memeliler, kuşlar ve kertenkeleler ile beslenir. Boyu 200 cm kadar olabilir. Türkiye'de görülen en büyük yılan türlerinden biridir. Zehirlidir ancak zehir dişleri çenesinin arka tarafında olduğundan insanı ısırarak zehirlemesi oldukça zordur.

Kaynaklar
- İzmir Kuş Cenneti'nin Avifaunası ve Herpetofaunası, Mehmet Sıkı, Cemal Varol, Ahmet Mermer, Murat Tosunoğlu
- Turkish Herpetofauna, İbrahim Baran, Mehmet K. Atatür

www.izmirkuscenneti.org

 

[AYDURAN]

Nerede Ne Var?

Mavi Tur

Gediz Deltası'nın biyolojik çeşitlilik açısından büyük önem taşıyan bölümlerinden biri olan Homa Dalyanı, Çamaltı Tuzlasının hemen bitişiğinde yer alır. Dalyan, Gediz Nehrinin taşıdığı alüvyonlarla oluşan bir kordonla denizden ayrılır. Mavi Tur, Ziyaretçi Merkezinden Homa Dalyanı tarafına giden rotadır. Bu tur ile Homa Dalyanına giderken her iki tarafta bulunan tuz tavaları arasında birçok sukuşunu görebilmek mümkün. Mart ve Nisan aylarında görülebilen deniz şebboyları yürüyüş boyunca beyaz ve mor renkleriyle size eşlik eder. Kumsalda yürürken deniz kuşları denizin üzerinde uçarak bu görüntüye ayrı bir renk katar. Gezi sırasında Homa Dalyanı üzerinde bulunan kuş gözlem kulesinden kuşları görebilirsiniz. Gezinin sonunda güneş, deniz üzerinden yavaşça batarken gün batımının en güzelini burada görme ayrıcalığına sahip olabilirsiniz.

Foto: Ahmet Akgün

Yeşil Tur

Homa Dalyanının kıyısında bulunan Üçtepeler (Lodos, Orta, Poyraz) antikçağda ada iken denizin alüvyonla dolması sonucunda tepe haline gelmiş bir alandır. Bu tepelerden Lodos Tepe, Gediz Deltasının kuşbakışı en iyi görünebileceği yerdir. Yeşil Tur, Ziyaretçi Merkezinden yaklaşık 5 km mesafede olan Lodos Tepe'ye doğru giden rotadır. Lodos Tepeye doğru giderken yolun iki tarafındaki tuz tavaları arasındaki kuşlar size eşlik eder. Lodos Tepeye çıkmadan önce yer alan antik bir kent olan Leukai'yle karşılaşmak yeşil turun bir ayrıcalığıdır. Lodos Tepeye çıkarken bitkilerin rengarenk kıldığı bir yolda yürümek yine yeşil turu tercih edenler için bir göz şöleni olacaktır. Tepeye çıkıldığında ise Gediz Deltasını gezerken yaşadığınız bir eksiklik tamamlanacak ve tepede Gediz tüm cömertliği ile karşınıza yeniden çıkacaktır.

Tepeler

Gediz Deltası, kuzey ve kuzey batıda Foça Tepelik Alanı (300- 400 m.), kuzey doğuda Dumanlı Dağı (1091 m.), doğuda Manisa dağının uzantısı olan Yamanlar Dağı (1075 m.) ile çevrilidir. Homa ve Dalyan lagünlerinin gerisinde, kıyıdan birkaç km. içeride Üçtepeler bulunur. Üçtepeler (Lodos tepe, Poyraz tepe, Orta tepe, Abdullah tepe) ilk çağlarda "Mirmekes" kayalıkları olarak bilinen kayalıklardır. Lagünlerin kuzey doğusundaysa Değirmen tepe ve Taşlı tepe adı verilen ada şeklindeki tepeler vardır. Bu tepeler dik yamaçlıdırlar ve birbirlerinden dar boğazlarla ayrılır. Deltayı çevreleyen tepeler çoğunlukla volkanik kayaçlardan (andezit, bazalt ve riyolit) oluşmuştur.

Tepeler yaban hayatı gözlemi için en iyi alanlardan biridir. Çakal, yaban domuzu gibi memeli hayvanlar, bir çok bitki ve kuş türü görülebilir.

Yazın görülebilecek bazı kuş türleri

Karabaşlı kirazkuşu, sarıasma, küçük akgerdanlı ötleğen, maskeli ötleğen, kır kırlangıcı, kızıl kırlangıç, akkuyruksallayan, bülbül, boz kuyrukkakan, kızıl sırtlı örümcekkuşu, kızıl başlı örümcekkuşu

Kışın görülebilecek bazı kuş türleri

Kızılgerdan, tarla çintesi, öter ardıç, kara kızılkuyruk, ispinoz

İspinoz Foto: Kazım Çapacı

Göç döneminde görülebilecek bazı kuş türleri

Kaya kırlangıcı, orman çıvgını, kuyrukkakan, kara kulaklı kuyrukkakan

Yıl boyunca görülebilecek kuş türleri

Çıvgın, saka, florya, büyük baştankara, kukumav, kerkenez

Peçeli baykuş, gökdoğan, keklik ve tavşancıl tepelerde görebileceğimiz diğer kuş türlerinden bazılarıdır.

www.izmirkuscenneti.org

 

[AYDURAN]

Gediz Deltasında Antik Yerleşimler

Leukai

Gediz Deltasında ilkçağ Leukai Kentinin kalıntıları bulunur. Bu kalıntılar Çamaltı Tuzlasında Üçtepeler denilen bölgede bulunur. Helen dilinde Leuke, hem "beyaz" anlamına gelen Leukos sıfatının dişi biçimidir hem de akkavak anlamına gelir. Leukai bu kelimenin çoğuludur ve her ikisini de belirtebilir. Leukai "ak yerin/kentin halkı" anlamına da gelir. Leukai sözcüğünün dilimizde okunuş biçimi Lökai'dir.

Foto: Ahmet Akgün

Leukai, Pers Kralına karşı bağımsızlık ayaklanmasına girişme hazırlığı yapan Takhos adlı bir Pers komutanı tarafından İÖ 383'de kurulmuştur. Takhos'un ölümünden sonra, Leukai'yi ele geçirmek isteyen, Urla İskelesi'nde bulunan Klazomenai ve Aliağa yakınlarında bulunan Kyme kentleri arasında anlaşmazlık çıkmıştır. Leukai'ye sahip olma konusunda anlaşamayan taraflar Delphoi'deki Apollon bilicilik merkezine başvurmayı kararlaştırmışlardır. Apollon'un buyruğunu ileten bilici, her iki tarafın da, önceden belirlenmiş bir tarihte, gün doğarken kentlerinden yola çıkarak Leukai'ye gitmelerini, kente ilk varan ve tanrıya kurban sunan tarafın kentin sahibi olacağını söylemiştir.
Körfezin karşı kıyısında bulunan Klazomenai, Leukai'ye kuş uçuşu daha yakın olmasına rağmen karadan ulaşım daha uzundu. Klazomenai halkı, bu zorluğu aşmak için belirlenen tarihten önce Leukai yakınlarında yeni bir koloni kurarak yarışma gününde buradan yola çıkmışlardır. Klazomenai, Leukai'ye ilk ulaşan ve tanrıya kurban sunan taraf olarak kente sahip olmuşlardır. Bu yüzden Leukai paraları üzerinde Klazomenai paralarındaki gibi kuğu kabartması bulunur.
Leukai, Aristonikos'u desteklemesiyle adından söz ettirmiştir. Bergama Kralı III. Attalos, ölümünden sonra krallığının Roma'ya katılmasını vasiyet etmiştir. Bunun üzerine Bergama Krallığı'nda hak iddia eden Aristonikos, Leukai halkını kendi tarafına çekmeyi başarmış ve kenti üs olarak kullanmıştır. Ancak Aristonikos başarısız olmuş, kent Romalılar tarafından MÖ 130'da ele geçirilmiştir.

Bizans döneminde de kullanılan Leukai'den günümüze fazla bir şey kalmamıştır. Kentin taşları yeni yapılarda kullanılmak üzere taşınmış, tuz tavaları arasındaki yolların yapımında kullanılan malzeme, taşocağı olarak kullanılan tepelerden elde edilmiştir. Temel izleri, çatı kiremidi ve seramik parçaları, arkeolojik kazı yapılmayan ve pek fazla bilinmeyen Leukai'den arta kalanlardır. Bunlar da özellikle Lodos tepenin kuzey doğu ve doğu yamaçları ile Abdültepesi'nde bulunur.

Leukai, Helenistik çağda 4 tepeli bir ada üzerindeydi. Gediz Nehri, taşıdığı alüvyonlarla İzmir Körfezi'ni doldurarak deltasını oluştururken, çevresinde alüvyon biriktirdiği adaları da tepe haline getirmiştir. Deniz, dört tepeden biri olan Lodos tepenin yaklaşık 1.5-2 km kadar uzağındadır. Bu bölge, Çiğli yönünden bakıldığında üç tepeli görünüp dördüncü tepe görünmediği için Üçtepeler diye adlandırılır. Lodos tepenin önünde Homa Dalyanı bulunur ve bu çevrede deniz sığdır. Gediz nehri ağzı yakınında bulunan kentin günümüzde olduğu gibi eskiden de deltayla iç içe bulunması nedeniyle özellikle kuşlar olmak üzere çok zengin bir yaban hayatına sahip olduğu tahmin edilmektedir.

Leukai antik kentinin bulunduğu tepeler aynı zamanda görülmeye değer bir manzaraya sahiptir. Leukai'nin yayıldığı tepelerden denize en yakın olanı Lodos Tepe, Gediz Deltası'nın, İzmir'in, Karaburun Yarımadası'nın ve gün batımının en güzel izlenebileceği noktalardan biridir.

Kaynak: "Aiolis; Bir Tarihsel Coğrafya ve Gezi Rehberi", Prof. Dr. Bilge Umar, 2002 İnkılap Kitabevi, ISBN 975-10-1714-9, 02-34-Y-0051-0007

www.izmirkuscenneti.org

 

[AYDURAN]

Gediz Deltasında Antik Yerleşimler

Larissa

Larissa, İÖ 3.yy.da yapılan bir savaşta yıkıldıktan sonra bir daha toparlanamayan bir antik kenttir. Alman ve İsveçli arkeologlar 1902 ve 1934 yıllarında bu kentte kazı yapmışlardır. Larissa'nın adı Homeros'un İlyada eserinde geçmektedir.

Larissa, İzmir-Çanakkale karayolu üzerinde, Menemen'i geçtikten sonra yol üzerindeki ilk köy olan Buruncuk köyünün eteklerindeki tepe üzerindedir. Gediz Nehri, bu tepenin yanından geçmektedir.

www.izmirkuscenneti.org

 

[AYDURAN]

Gediz Deltasında Antik Yerleşimler

Panaztepe

Panaztepe antik kentin aşağı bölümünün tarihi İ.Ö. 2000 başlarına, yukarı bölümünün tarihi ise İ.Ö. 2000'in ikinci yarısına dayanır. Prof. Dr. Armağan Erkanal, Panaztepe'de 1985 yılından beri arkeolojik kazılar yürütmektedir. Antik kentin nekropolisinde yapılan kazılarda, mezarlar, ölü koyma küpleri ve bunların içindeki eserler bulunmuştur.

Panaztepe, Gediz Nehri'nin güneyinde, Menemen ile Foça arasında kalan Maltepe Beldesi'nin yakınındadır. İzmir-Çanakkale karayolundan, Seyrek ya da Gerenköy üzerinden ulaşılabilir. Antik kent Maltepe yolunun kenarındadır. Menemen Organize Deri Sanayi Bölgesi Panaztepe antik kentinin yakınına yapılmıştır.

www.izmirkuscenneti.org