Bir Yazar, Bir Hayat; Nezihe Meriç Hayatını Kaybetti...

[SDC]

Nezihe Meriç'in yaşamöyküsü

Nezihe Meriç 1925'de Gemlik'te doğdu, babasının görevi dolayısıyla çocukluğunu Anadolu'nun değişik illerinde geçirdi. 1943'de Eskişehir Lisesi'nden mezun olan Nezihe Meriç, İstanbul Üniversitesi'nin Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı ile Felsefe bölümlerine devam etti, ancak öğrenimini tamamlamadan okuldan ayrıldı.

Öğrenim süresinde Verda Ün ile piyano çalışan Nezihe Meriç, uzun süre Heybeliada İlkokulu'nda müzik öğretmenliği yaptı (1946-56). 1956'da Salim Şengil ile evlenen Meriç, eşinin kurucusu olduğu Dost Yayınları'nın ve Dost Dergisi'nin yönetiminde görev aldı.

Nezihe Meriç'in ilk yazısı olan "Ümit" İstanbul Dergisi'nde (1945), ilk öyküsü "Bir Şey" ise Seçilmiş Hikayeler Dergisi'nde yayımlandı. Meriç, Korsan Çıkmazı ile 1962 TDK Roman Ödülü'nü, Bir Kara Derin Kuyu ile 1990 Sait Faik Hikaye Armağanı'nı ve Yandırma ile 1998 Sedat Simavi Edebiyat Ödülü'nü aldı.

Nezihe Meriç'in yapıtlarından bazıları ve yayımlandığı yıl şöyle:

Öykü; Bozbulanık, Topal Koşma, Menekşeli Bilinç, Dumanaltı, Bir Kara Derin Kuyu, Yandırma.

Roman; Korsan Çıkmazı, Boşlukta Mavi. Oyun; Sular Aydınlanıyordu, Sevdican, Çın Sabahta.

Çocuk kitabı; Alagün Çocukları, Küçük Bir Kız Tanıyorum Altı Yaşında, Küçük Bir Kız Tanıyorum Yedi Yaşında, Küçük Bir Kız Tanıyorum Sekiz Yaşında, Küçük Bir Kız Tanıyorum Dokuz Yaşında, Küçük Bir Kız Tanıyorum On Yaşında, Küçük Bir Kız Tanıyorum On Bir Yaşında , Küçük Bir Kız Tanıyorum On İki Yaşında, Ahmet Adında Bir Çocuk, Dur Dünya Çocukları Bekle.

Meriç'in Alacaceren, Çavlanın İçinde Sessizce, Çisenti, Gülün İçinde Bülbül Sesi Var, Korsan Çıkmazı, Yandırma kitapları da bulunuyor.

Meriç'in oyunları Yapı Kredi Yayınlarından toplu olarak da yayımlandı...


CNNTurk 18.08.2009



Nezihe Meriç Öykücülüğü İle İlgili Notlar


Nezihe Meriç ilk kitabı Bozbulanık (1953) yayınlandığında yoğun bir ilgiyle karşılanmış ve “Cumhuriyet kuşağının ilk kadın yazarı” olarak nitelenmiştir. Ardından Topal Koşma (1956) ve Menekşeli Bilinç (1965) kitapları gelir.

“Cumhuriyet kuşağının ilk kadın yazarı” yargısı her ne kadar abartılı bir yargı da olsa kimi haklı yanları vardır; çünkü Meriç, öykülerinde, temada, dilde, kurguda, anlatımda, siyasal tavırda o güne değin ki kadın yazarlardan (Güzide Sabri, Muazzez Tahsin, Kerime Nadir) tümüyle farklı bir anlayış sergiler. Öncelikle kadına, dönemine göre bambaşka bir açıdan bakar. Hep duygusal açıdan ele alınan kadın onun öykülerinde artık cinselliği de olan bir kimliğe bürünmüştür. Böylece 1980’lerden sonra tümüyle edebiyatımızı kuşatan, kadının cinsel özgürlüğü ve erkeklerin dünyasındaki ezilmişlikleri ilk kez Meriç aracılığıyla gündeme gelir. Ayrıca Meriç eserlerinde modern öykünün imkânlarını kullanırken dilde özenlidir ve bilinç akışı, iç monolog gibi yeni teknikler denemektedir. Bu yönüyle de döneminin kadın yazarlarından ayrılır ve yenilikçi bir öykü anlayışını temsil eder.

Nezihe Meriç gündeme gelme ve yayın aşamasında belki de hiçbir yazara nasip olmayacak şanslı bir serüven yaşar. Henüz birkaç öyküsü dergilerde yayınlanmış genç bir yazar adayı iken, Seçilmiş Hikâyeler dergisinin sahibi Salim Şengil’in dikkatini çeker ve bu derginin 40-41. sayısı “Nezihe Meriç Özel Sayısı” olarak çıkar. Ardından ilk kitabını da Salim Şengil basar. Genç yazar ile derginin sahibi Şengil arasındaki ilişki zamanla gelişir ve sonunda Meriç ile Şengil evlenirler. Meriç, 1957’de Seçilmiş Hikâyeler dergisinin sorumlu müdürlüğünü üstlenir. Artık kitaplarının yayıncısı olmuştur (Necip Tosun)...

İlk ya­zı­sı ("Ümit", bir yan­lış­lık so­nu­cu N. Ufuk im­za­sıy­la) İs­tan­bul der­gi­sin­de (15 Şu­bat 1945), ilk öy­kü­sü ("Bir Şey") 1950'de Se­çil­miş Hi­kâ­ye­ler der­gi­sin­de çık­tı. Özel­lik­le bu der­gi­de ya­yım­la­dı­ğı öy­kü­le­ri ve ilk ki­ta­bı Boz­bu­la­nık ile adı­nı du­yur­du. "İş­le­di­ği ko­nu­la­ra bir iç zen­gin­li­ği, din­len­di­ril­miş dik­kat­ler, bo­yut­lar ek­le­yen ya­zar de­ğe­ri­ni da­ha bu ilk ki­ta­bıy­la ka­bul et­tir­di" (B. Ne­ca­ti­gil)....

İç yal­nız­lı­ğın­dan kur­tu­la­ma­yan ka­dın­la­rı an­lat­ma­da­ki ba­şa­rı­sı ve şi­ir­li ha­va­sıy­la 1950 ku­şa­ğı­nın öy­kü­cü­le­ri ara­sın­da bel­li bir çiz­gi oluş­tur­du. Öy­kü­le­rin­de iç ve dış ger­çek­ler iç içe ve­ri­lir­ken duy­gu ve dü­şün­ce­ler çağ­rı­şım­lar­la sü­rek­li bes­le­ne­rek ge­li­şir; özel­lik­le ilk ya­pıt­la­rın­da alt­tan al­ta sev­gi­ye, iyim­ser­li­ğe ve umu­da yö­ne­liş se­zi­lir (son öy­kü ki­tap­la­rın­dan bi­ri olan Bir Ka­ra De­rin Ku­yu'da ise ola­bil­di­ğin­ce ka­ram­sar bir tab­lo or­ta­ya çı­kar). Düş­le ger­çe­ği ay­nı an­da ko­ta­rır­ken yer yer halk de­yim­le­ri­ne ve ko­nuş­ma di­li­ne yak­la­şan ra­hat, sa­mi­mi ve in­ce­lik­li bir di­li var­dır. Ör­ne­ğin Du­ma­nal­tı ad­lı öy­kü ki­ta­bın­da ye­rel ve tü­ret­me söz­cük­ler de gö­ze çar­par. Me­riç'in Türk öy­kü­cü­lü­ğü­nün ge­le­nek­sel çiz­gi­si ile ye­ni­lik­çi yö­ne­liş­le­ri ara­sın­da sağ­lam bir köp­rü kur­du­ğu ka­bul edil­di.

İlk ki­ta­bı Boz­bu­la­nık'ta ba­zı­la­rı yal­nız­lı­ğın ve ha­yal kı­rık­lık­la­rı­nın bu­na­lı­mı­nı, ba­zı­la­rı yok­sul­lu­ğun acı­la­rı­nı ya­şa­yan, ba­zı­la­rı da düş­ler ar­dın­da ko­şan da­ha çok genç kız ve ka­dın­la­rın öy­kü­le­ri­ni an­lat­tı. Ay­rın­tı­lar­la bes­le­nen iç göz­lem­le­ri­ni ya­lın, du­ru bir dil­le an­la­tır­ken "ola­yın ge­ri­ye itil­me­si­ne, bu­na kar­şı­lık olay­dan gö­ve­ren duy­gu­la­nı­mın öne geç­me­si­ne" dik­kat et­ti­ği gö­rül­dü (S. İle­ri). "Öz Su­yu" öy­kü­sün­de­ki Hay­ri­ye'yi de son­ra­dan Su­lar Ay­dın­la­nı­yor­du ad­lı oyu­nun­da ye­ni­den can­lan­dır­dı. Da­ha son­ra­ki ya­pıt­la­rın­da di­lin ola­nak­la­rı­nı zor­la­yan, so­yut ve sa­mi­mi bir an­la­tım bi­çi­miy­le ken­di­ne öz­gü bir öy­kü dün­ya­sı kur­du. (Yapı Kredi Yayınları)...