Moğolistan,sibirya Ve Moskova Gezi Notları(03-16.temmuz.2017)

[vata]

Gandantegçinlen Manastırı çıkışında bir araç çevirip eskiden Yeşil Saray olarak da bilinen ve 1893-1903 yılları arasında inşa edilmiş Bogd Han Saray Müzesi(=Богд Хааны Ордон Музейн=Bogd Haan Ordon Muzeyn)'ne gittik.Bu müze,Zaisan Tepesi'ne giden yol üzerinde ve Naadam Oyunları'nın düzenlendiği Milli Sporlar Stadyumu'nun hemen karşı köşesinde bulunmaktadır.Tibet Budizmi'nin lideri ve Moğolistan'ın son hanı olan sekizinci Javzandamba Hutagt için bu kompleksin devamı olarak Tula Nehri kıyısında inşa edilmiş olan yazlık saray,Sovyetler Birliği'nin etkisi altındaki komünist yönetim tarafından yerle bir edilirken, onun yaklaşık yirmi yıl boyunca yaşamını sürdürdüğü kışlık sarayı,az sayıdaki tarihi ve dini mekandan biri olarak günümüze dek ulaşmıştır.











Saray kompleksinin dışarıdan görünümü ve Barış Kapısı'nın girişi



Bogd Han'ın 1924 yılında hastalık nedeniyle ölümü sonrasında ülkenin ilk ulusal tarih müzesine dönüştürülen bu saray kompleksinde,simetrik şekilde konumlanmış iki avluda toplam yedi tapınak bulunmaktadır. Nagoon Laurin ve Naidan tapınakları günümüze en iyi durumda ulaşmış olanlarıdır.Tapınaklar,Çin mimari tarzında inşa edilmişlerdir.Batı ve İslam mimarisi ile birlikte dünyanın en gelişmiş üç mimari tarzından biri olan Çin mimarisinin öne çıkan ögeleri kıvrımlı çatılar,dekoratif figürler, ince işçilikli kabartmalar,ejderhalar ve avluda yer alan heykellerdir.Batı mimarisi çok katlı ve gösterişli yapıları çinliler ise büyük avluları ve renk uyumunun önemsendiği ince işçilikli binaları tercih etmişlerdir.

Kırmızı veya gri renkli tuğlalar ile ahşapın tercih edildiği bu mimari tarzı, çok etkileyici ve estetik olması yanında depreme dayanıklı ancak ateşe karşı çok hassastır.Çinliler inşa ettikleri binaları cennet ve dünya ile uyum içinde yapmak istediklerinden merdivenlerin sayısı, binanın bulunduğu nokta,binanın baktığı yön gibi her türlü detayı en ince ayrıntısına kadar düşünmüşlerdir.

 

[vata]

Birinci avludaki Naidan Tapınağı ve girişi









İkinci avludaki Nagoon Laurin Tapınağı









Bogd Han'ın Kışlık Sarayı

 

[vata]

Günümüzde müze olarak kullanılan Kışlık Saray binası,rus mimarlar tarafından dönemin avrupa mimari üslubuyla iki katlı olarak inşa edilmiştir.Bu binada 17-20.yüzyıllar arasındaki dönemlere ait;Bogd Han'ın tahtı,yatağı,kar leoparı derisinden yapılan kraliyet ger çadırı,Rus Çarı II.Nikola tarafından hediye edilmiş tören ayakkabıları ve tören kıyafetleri gibi özel eşyaları yanı sıra sahip olduğu özel hayvanat bahçesindeki hayvanların taksidermi ile doldurulmuş bedenleri sergilenmektedir.
Bunların dışında Moğolistan'ın ilk Bogd Gegen’i Zanabazar ve öğrencileri tarafından yapılmış ipek boyamalar ve bronz tanrı heykelleri de ilgi çekicidir.Her gün 10-19 saatleri arasında ziyarete açık olan müzenin giriş ücreti 5.000 Tögrög(~7.5TL)'dür.
































Müze bölümündeki saray maketi ve burada sergilenen Bogd Han'a ait özel eşyalar

 

[vata]

Bogd Han Sarayı'ndan sonra şehrin güneyinde yer alan ve 2261 metre yüksekliğindeki Bogd Han Dağı(=Богд хан уул=Bogd Han Uul)'na geldik.Burada yer alan ve şehrin en yüksek noktası olan Zaisan Tepesi Anıtı(=Зайсан мемориал=Zaisan Memorial),1921 yılında Moğolistan'ın bağımsızlık mücadelesine destek veren Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin yardımları ve II.Dünya Savaşı'ndaki rus askeri kayıplarını anmak için,1956 yılında klasik bir moğol ocağına benzer şekilde dizayn edilmiştir.
Yaklaşık üç yüz basamaktan oluşan merdivenleri çıkıp anıtın tepe noktasına varanları,1971’de dikilen,27 metre yüksekliğinde ve sağ elinde bayrak ile sol elinde makineli tüfek tutan bir askeri gösteren masif taştan yapılmış bir heykel ve 2000 Tögrög(~3 TL) karşılığında kartal ile resim çektirmek için sıra bekleyenler karşılamaktadır.














Zaisan Tepesi Anıtı

 

[vata]

Heykelin arkasına bağlı ve yerden beş metre yükseklikte yapılmış daire şeklinde bir betonun dış tarafında Lenin ve Suhbatur'un kabartma resimleri yanı sıra iç tarafında gömülü tuğlalara çizilen resimler yer almaktadır.Bu resimlerde ise Rus ve Moğol halkları arasındaki dostluk ve ülkede Kızıl Ordu askerlerinin katkısı ile oluşmuş yeni bir yaşam yanı sıra 1939'da Moğolistan'ın SSCB'nin tam etki alanına girmesine yol açan Japonların yenilgisi ve Moğolistan birliklerinin Kızıl Ordu'ya dahil olması da simgelenmektedir.

Beton dairenin ortasında ise kristal camdan yapılmış bir stupa ve içinde Moğol halkı için önemli yerlerden getirilmiş topraklar ile çevresinde "sizin bu ülke için feda ettiğiniz canlarınız bizim ideallerimiz olarak sonsuza dek yaşayacaklardır "anlamında rusça ve moğolca yazılmış bir yazıt bulunmaktadır.

Son olarak,2003 yılında anıtın bulunduğu tepenin eteğine 1943 yılında Moskova'dan hareket edip 1945 yılında Berlin'i işgal eden bir sovyet tankı ile onun yol güzergahını gösteren bir de harita eklenmiştir.

 

[vata]

Bu tepeye çıkmak biraz zahmetli olsa da karşılığında alacağınız Ulan Batur'u çevreleyen dağlar ve Tula Nehri'ni de içeren muhteşem manzara ödülü yorgunluğunuza değecektir.







































Zaisan Tepesi'nden Ulan Batur'un yeni gelişen bölgeleri ve Tula Nehri'nin görünümü

 

[vata]

Bizi Zaisan Tepesi’ne götüren araç ile bir sonraki durağımız Moğolistan Ulusal Müzesi(=Монголын үндэсний түүхийн музей=Mongolin Undesni Tuhin Muzey) oldu.Bu üç duraklı yolculuğun tamamı için 4.000 Tögrög(~6 TL) ödedik.Eski adı Ulusal Tarih Müzesi olan ve 1924 yılında kurulmuş olan müze,bugünkü halini 1971 yılında almıştır.

Üç katlı olan müze,Taş Devri ve Bronz Çağı'ndan başlayarak Hun,Türk ve Moğol kağanlıklarına,Sosyalist Moğolistan döneminden Moğolistan Cumhuriyeti’ ne uzanan döneme ait belge, tamga,giysiler,silahlar ,bayrak ve resimler başta olmak üzere elli altı binden fazla parçanın dokuz ayrı bölümde sergilendiği mükemmel bir koleksiyona ev sahipliği yapmaktadır. Sergilenen eserlerin çoğunun altında İngilizce açıklamalarının da olması doğrusu işimizi kolaylaştırdı.








Moğolistan Ulusal Müzesi



Zemin katta Hun ve Göktürk tarihi ile ilgili olan bölüme daha fazla zaman ayırdık.Burada,1997–2008 yılları arasında TİKA ve Moğolistan Eğitim, Kültür ve Bilim Bakanlığı işbirliği çerçevesinde yapılan ve her iki ülkenin arkeoloji ekipleri tarafından Orhun Vadisi’nde bulunan Bilge Kağan’ın hazineleri ile Bilge Kağan ve Köl Tigin yazıtlarının temsili örnekleri ilgili ilgilendik.








M.S. VI.yüzyılda Orta Asya'nın durumunu gösteren harita

 

[vata]

Hun,Uygur ve Göktürklere ait mezarlarda bulunan objeler

 

[vata]

Jargalant Dağı'nda bulunmuş bu yay,sadak ve oklar aslına uygun olarak restore edilmiştir.Hem Türk hem de Moğollar tarafından kullanılmış ıslık çalan okun mucidinin Mete Han olduğu rivayet edilmektedir.Temreni üzerinde açılmış delikler nedeniyle ok yaydan fırlatıldığında delikten hızla geçen hava tiz bir ses çıkarır.Bu okun düşman askerini öldürmekten çok kendi askerlerine komut verme ve saldıracakları yönü belirtmede kullanıldığı kabul edilmektedir.









Altay yatıg ya da Türk arpı olarak adlandırılan ve dini törenlerde kullanılan beş telli ve tam 14 yüzyıllık bu Göktürk müzik aleti bir çoban tarafından Hovd bölgesindeki mezarda bulunmuştur.













Költigin Yazıtı ve Költigin'in büstünün replikaları









Tsetserleg İlçesi yakınlarındaki Tayhar Kayası(=Тайхар чулуулаг =Tayhar Çululag)'ndaki kazılarda bulunan Türk dönemine ait heykel

 

[vata]

Müzenin ikinci katı Moğol halkının giysilerine ayrılmıştı.














12-14.yüzyıl Moğol soylularının giysileri.





Görüldüğü üzere ülkenin milli giysisi olan Del,o günlerden günümüze çok az değişim geçirerek gelmiştir.

 

[vata]

Müzenin üçüncü katı ise Moğol İmparatorluğu ve sonraki dönemleri içeren altı bölümden oluşuyordu.









Bu bölümün girişinde ziyaretçileri Cengiz Han'ın portresi karşılamaktadır.










Fotoğrafta Moğol İmparatorluğu'nun en kudretli üç hanı;ortada Cengiz Han,sağında oğlu Ogeday Han ve solunda torunu Kubilay Han görülüyor.











Cengiz Han'ın at üstünde iken seri ok atışı yapabilen hafif süvarisi ve yanında yer alan at kılından yapılmış ve Moğol hükümranlığının simgesi olan tuğ

 

[vata]

Müzenin Moğol İmparatorluğu'na ayrılmış bölümünü gezerken Cengiz Han'ın gamalı haç şeklindeki mührünü görmek istedik.Ne yazık ki mühürün bakıma alındığını bu nedenle göremeyeceğimiz söylendi.








Cengiz Han'ın komutanının mühürü










Cengiz Han'ın mühürü




Yukarıda gördüğünüz ve internetten indirdiğim bu işaret,pek çok kişi tarafından Adolf Hitler'in ve nazilerin sembolü olarak bilinmektedir.İşin aslı ise bu işaretin adının Oz Tamgası olduğu ve önce Türkler tarafından kullanıldığı ve diğer medeniyetlere de Türklerden geçmiş olduğudur.
Yabancı kaynaklarda Svastika olarak da adlandırılan bu damga,o devirde Tengricilik inancına sahip olan Türkler için ozlaşarak Tanrı'ya erişmeyi temsil etmekte imiş.Daha sonra yolda bazı arabaların üzerinde de bu damgayı gördük.

 

[vata]

Müzenin sıradaki bölümü Moğolistan'da geleneksel yaşamdan kesitler içeriyordu.Burada Naadam Festivali'ne ait bilgiler yanı sıra günlük yaşamda kullandıkları el aletleri,koşum takımları ve bir ger yer almaktadır























Müzenin geleneksel Moğol yaşamı bölümü

 

[vata]

Bundan sonra Moğolistan'ın 17-20.yüzyıllar arasındaki dönemini,Sosyalist Moğolistan(1921-1989) ve Demokratik Moğolistan(1990 - ) bölümlerini hızlı bir şekilde gezerek müze ziyaretimizi tamamladık.









Moğolistan'ın son hükümdarı sekizinci Javzandamba Hutagt(=Bogd Han) (1870-1924) ve eşi Dondogdulam'ın balmumundan yapılmış heykelleri




Yine bu bölümde ülkenin en önemli şahsiyetlerinden Damdin Suhbatur'un kendisine ve eşine ait tabanca,kırbaç,çay kupaları ve elbiseler gibi özel eşyalar sergilenmektedir.Damdin Suhbatur'un doğduğu gün babası yolda sapı kırık bir balta bulmuş ve bunun gökten gelen bir işaret olduğunu düşünerek oğluna moğolcada balta anlamına gelen Suh adını vermiştir.Bizim zaman kısıtlılığı nedeniyle görme fırsatı bulamadığımız o balta da bu bölümde yer almakta imiş.


Moğolistan Ulusal Müzesi,kış aylarında pazar ve pazartesi günleri kapalı yaz aylarında ise her gün 09-19 saatleri arasında açık olup müzeyi ziyaret ücreti erişkinler için 8.000(~12 TL),öğrenciler için 2500 Tögrög'tür.Müze içerisinde fotoğraf çekmek için ilaveten 10.000Tögrög(~15 TL) daha ödemek gerekmektedir.

 

[vata]

Müzeden çıkınca,Cengiz Bulvarı(=Чингисийн өргөн чөлөө=Çingisin örgön çölö)'nın karşısına geçerek Suhbatur(=Baltalı Kahraman) Meydanı(=Сүхбаатарын талбай=Suhbatarin Talbay)'na geldik. Bağımsızlık yolundaki pek çok savaşı başarıyla yöneten ve ülkesinin artık bağımsız olduğunu bizzat kendisi deklare eden Damdin Suhbatur'un adı şehrin bu en önemli meydanına verilmiştir.

Başarıları nedeniyle önce generalliğe sonrasında milli savunma bakanlığına kadar yükselen Damdin Suhbatur,henüz otuz yaşında hayatını kaybetmiştir. Ancak Moğol halkı bu kahramanını unutmamış ve milli parası Tögrög'ün üzerine resmini bastığı gibi pek çok yere de heykellerini dikmiştir.Kısaca, Suhbatur,Moğol İmparatorluğu'nu kuran Cengiz Han’dan sonra ülkenin en önde gelen kişiliğidir.

Kapladığı 76 bin metrekarelik alanıyla iki tane Taksim Meydanı büyüklüğündeki Suhbatur Meydanı şehrin sıfır noktası olarak kabul edilmekte olup burada eskiden Ikh Kure adlı büyük bir manastır bulunmaktaymış.Çin egemenliğinden kurtulan ülkede komünist dönem başlayınca bu bina yıkılmış ve yerini yeşil çatılı bir Çocuk Tiyatrosu almış ancak bu binanın da 1946 yılında yanması sonrasında Suh Batur Meydanı'nın yapımına başlanmıştır.

Bu amaçla ilk olarak 1949 yılında Suhbatur'u at üzerinde gösteren bronz heykeli konulmuştur. Heykelin mermer kaidesine Suhbatur'un söylediği "Bu ülkenin halkları olarak hepimiz ortak amaçlar için güçlerimizi birleştirirsek,bu dünyada başaramayacağımız, öğrenemeyeceğimiz ya da yapamayacağımız hiçbir şey yoktur" anlamındaki moğolca cümle kazınmıştır.Ne var ki zamanla işler Suhbatur'un istediği doğrultuda ilerlememiş ve 1989 yılında bu meydanda başlayan protestoların bir yıl sonrasında ülkedeki komünist rejim çökmüştür.Günümüzde bu meydan ralliler,rock konserleri ve büyük törenlere ev sahipliği yapmaktadır.





















Suhbatur heykeli ve hemen arkasında yer alan Blue Sky Tower gökdeleni

 

[vata]

Suhbatur Meydanı'nın en dikkat çekici binası,meydanın kuzeyindeki Yönetim Sarayı(=Засгын газрын ордон=Zasgin gazrin ordon)'dır.Bu binada Cumhurbaşkanlığı,Başbakanlık ve 76 üyeden oluşan Devlet Yüksek Kurulu(=Улсын Их Хурал=Ulsin ih Hural) yer almaktadır.1951 yılında ve neoklasik mimari tarzında inşa edilmiş beş katlı bu ihtişamlı binanın cephesi her Moğol gerinde olduğu gibi güneye bakmaktadır. Binanın Suhbatur Meydanı'na bakan güney kısmında,Moskova Kızıl Meydan'da yer alan örneğinden esinlenerek 1949 yılında yaptırılan ve içinde Damdin Suhbatur ve Khorloogiin Choibalsan gibi 1921 devriminin liderlerinin gömülü olduğu bir mozole bulunmaktaymış.Bu mozole 2005 yılında bir başka yere nakledildikten sonra bu meydanın ismi Cengiz Han Meydanı(=Чингисийн талбай=Çingisin Talbay) olarak değiştirilmiş ise de halk,halen meydanın eski adını kullanmaktadır.

2006 yılında eskiden mozolenin bulunduğu yere,tahta çıkmasının 800.yılı anısına Cengiz Han'ın 5.4 metre yüksekliğindeki bronz heykelinin de yer aldığı bir Cengiz Han Anıtı(=Памятник Чингис Хан=Pamiyatnik Çingis Han) yaptırılmıştır.Anıtın ortasında yer alan Cengiz Han'a, sağında oğlu Ogeday Han ve solunda ise torunu Kubilay Han eşlik ederken ata binmiş Muhulay ve Börçü adlı iki sadık generali de anıtın ön tarafında muhafızlığını yapmaktadır.

Bir Ulan Batur geleneği olarak yeni evlenmiş gelin ve damatlar,yakınları ile birlikte bu heykelin önüne gelip saygılarını sunduktan sonra hatıra fotoğrafı çektirmektedirler.Yönetim Sarayı binasının içini gezmek için özel izin gerektiğinden bu imkanımız olmadı.Ancak internette okuduğum kadarıyla bu anıtın tam da arkasına denk gelen bölümde ülkeyi ziyaret eden yabancı devlet adamlarının ağırlandığı bir ger bulunmaktaymış.























Moğolistan Yönetim Sarayı,meydanda eskiden İkh Kure adlı manastırın bulunduğu sıfır noktası ve Cengiz Han’a saygılarını sunmaya gelmiş yeni evli çiftler