Son Göçerler

  • Konuyu Başlatan: Konuyu başlatan AYDURAN Tarih:
  • Başlangıç tarihi Yazılan Cevaplar:
  • Cevaplar 5
  • Okunma Sayısı: Görüntüleme 9,936

AYDURAN

Zirve
Mesajlar
5,669
Tepkime Puanı
27
Yaş
50
Yer
İstanbul / Maltepe
SON GÖÇERLER

Hikayenin başlangıcı

Bir gezginin izinde; Üçkapılı’dan Aladağlara


1960'ların başında Bor’da tuz taşıyan deve kervanlarını görürdüm.O yıllarda nakliyecilik kervancılıkla kamyon arasına sıkışmıştı.Hızlı bir süreçte zaman develerin aleyhine çalıştı,biz develeri görmez olduk. Tıpkı yaylalara kurduğumuz ve artık güve yeniğine terk ettiğimiz kıl çadırlarımız gibi.

Aslında o develer, F.Braudel’in onların sayesinde olduğunu söylediği birkaç bin yıl süren İç Asya’dan batıya yaptığımız o muhteşem yürüyüşün baş aktörleriydiler.(Akdeniz ve Akdenizlilerin dünyası Yazar F.Broudel çeviren M.Ali Kılıçbay)

Develeri turizm sektörüne,kıl çadırları da güve yeniğine teslim ettik derken,bir kitap ‘’Cenupta Türkmen Oymakları’’ tüm bunları allak bullak ederek karşıma çıktı.

Ali Rıza Yalgın isimli müzeci ve halk bilimleri araştırmacısı,1920 li yılların sonunda Torosların önce güneyini daha sonrada kuzeyini gezerek görüp derlediklerini bu kitapta anlatmış.Kitabın beni ilgilendiren kısmı ise, 30 temmuz 1928 de Niğde’den başladığı yolculuk ve anlatımı.
Ben bu yolculuğun Yalgın anlatımı hakkında bir yazı hazırlarken garip bir tesadüfle yönetmenliğini Alper Tunga Özdemir’in yaptığı TRT belgesel ekibi, Ö.Fethi Gürer sayesinde ben ve Abidin Özkaymak’ı buldu.Onlar, A.Rıza Yalgın’ın Niğde’de yaptığı geziyi ‘İki Seyyah’ın İzinde’ adıyla belgesel çektiklerini, Yalgın’ın Niğde’de yaptığı ve kitabında anlattığı kısmında belgeselini hazırlamak için geldiklerini anlattılar.Bizde danışmanlıklarını yapmak için ekibe katıldık.İyide ettik.

Elimizde kitabın çeşitli baskıları ve notlar yollara düştük.İlk gün araç arızalanması nedeniyle kısa bir programla yetinirken daha sonraki günler sıkı bir çalışma yaptık.

KAYIP ŞAİRLER YİTİK ŞİİRLER

1928 in 30 temmuzunda Niğde’den Gümüşlere yürüyen Yalgın ruh halini ‘’neşeli bir çocuk gibi’’diye açıklar. Köyde Muhtar Şaban Ağa tarafından karşılanır ve yaşlı kör ve sağır olan Aşık Sadık isminde hece vezniyle şiirler söyleyen’’ halk ozanıyla tanışır.

Birde yazılı eseri bulunamıyan Hüdaverdi isimli o sırada sağ olmayan bir şairden bahseder.

Aslen Kiçağaç’lı olan ve kızının yanında kalan Aşık Sadık isimli şairin şiirlerinden biri:

"Tabiat bahsine girilmez kalan

Kişizadelere olur mu yalan

Adaleti atmaz uktayı bilen

Sadıka rızkını verecek Huda"


Bir diğeri ise;

"Açarım tuhfeyi okurum baştan

Haber veririm kurudan yaşdan

Gece gündüz hasret ile yanarım

Meraktan oldum ekmekten aştan"


Bizde yaptığımız programa göre önce Kiçağaç’a daha sonra Gümüşlere giden güzergahta Yalgın’ın bahsettiği kişi ve yer adlarını aradık Niğde’de Aşık Sadık’ın akrabası Mustafa Çankaya ile görüştük, akabinden Kiçağaç’da evini bulduk, yıkık vaziyetteki evin resimlerini çektikten sonra vakit geç olduğu için Niğde’ye geri döndük.

image001.jpg


Ertesi gün Gümüşlerdeyiz.Köyün yaşlılarını buluyoruz.Rahmi,İrfan ve İhsan Amcalar köyün geçmişini Muhtar Şaban Ağayı anlatıyorlar.

Habire çekim yapılıyor.Ardından Hüdaverdi’nin mezarını ziyaret ediyoruz.Hüdaverdi’den iki mezar taşı ve kendinin olup olmadığını bilmediğimiz taşlara yazılmış iki şiir kalmış.

image003.jpg


Tekrar yollardayız.Uluağaç’la Gümüşler arasında Çalkan’a isimli mevkide Yalgın’ın ‘’birkaç gariban çadırla karşılaştığım’’dediği yerde tarihin garip bir tecellisi seksen küsur yıl sonra iki gariban çadırla karşılaşıyoruz. Mevsimlik işçi olarak çoluk çocuğuyla birlikte Urfa’dan gelen Ahmet Ağa bizi misafir ediyor.

image005.jpg


KADISI KATRAN MÜFTÜSÜ ÇAM//göçerlerin kutsal durağı Üçkapılı...

Uluağaç barajı üstünden Yalgını’nda güzergahı olan yoldan su başlarında mola vererek Üçkapı'lıya tırmandık. Üçkapılı dağların ortasında kalmış koca bir yayla.Cin Ömer Ağa’nın çiftliğinden bahseden yalgının izini takip ediyoruz.Dokuzlar balıkçılık tesislerinden Mustafa’yı alıyoruz.tekrar köye dönüp babası Katip Ağayı bulduk.

Katip ağa bir derya, durmadan anlatıyor ve bizi gezdiriyor,bir yandan da rahatsızlık geçirdim kusura bakmayın diyor.

Aşiretler arasında Meydan Pazarı diye anılan bölge,dört tarafından halen yıkıntı halinde bulunan kilometrelerce uzunlukta bir surla çevrilmiş.

image007.jpg


Her tarafta su kaynakları ve nihayet çadırlar.Kışın Adana’ya veya Niğde’ye giden halk. yazın Üçkapılı’ya dönüyor.Köyde evleri olmasına rağmen yinede çadırlarını kuruyorlar.Her su başında bir oba.

TRT ekibi çalışıyor habire çekim yapılıyor,bende fotoğraf çekiyor etrafa bakınıyorum.Mustafa ile birlikte bir tepenin üstüne çıkıyoruz.Tepe normal değil höyük. Etrafta kaçak kazı izleri.çanak çömlek parçaları.karşıda ise kayaya oyma bir kilise var.

image009.jpg


Hemen bitişiğinde yer altı şehri olduğunu düşündüğünüz kaya oyuntuları,birde yayla mezarları,içlerinde son derece basit düzenlenmiş olanların yanında düzgün ve diğerlerinden farklı olanlara rastlıyoruz.Meydan Pazarı’nın üç kapısı var(herhalde ismini de buradan almış)Yalgın’da bahsediyor.

Niğde,Kayseri,Maden (Çamardı) kapısı.Kartal Kayası ve Demirkazık zirvesi bizi uzaktan seyrediyor.

Çalışmalar bitiyor,yola çıkıyoruz,ver elini kayseri kapısı.Yalgın’ın izinden kapıdan çıkıyoruz.İstikamet Himmetli (Lavsan) ama yol bitiyor.

Yalgın’ın yayan geçtiği yoldan biz arabayla geçmeye çalışınca takılıyoruz,yol bitiyor.

İnadımız inat 500 mt.lik yol olmayan kesimi aşıyor ve yayla yolundan dağlardan fışkıran suların oluşturduğu dereyi takip ederek Himmetli’ye ulaşıyoruz. Muhtar bizi anayoldan beklediği için şaşırıyor.o yoldan nasıl geldiniz diye hayretle soruyor.

Yine Niğde’ye dönüş.Ertesi sabah erkenden yola çıkıyoruz.istikamet Elmalı(maden şıhları)Yalgın’ın uzun uzun anlattığı camiye ulaşıyoruz. 20.yüzyılın başında yapılan ve tipik Osmanlı mimarisinin izlerini taşıyan cami Elmalının köklü ailelerinden gelen Yahya Efendi tarafından yaptırılmış (Niğde Lisesi tarih öğretmeni Ahmet Gözde’nin dip dedesi.)

image011.jpg


Ahmet Gözde yapılan restorasyonon caminin bazı özelliklerini yok ettiğini söylüyor.Caminin kubbesinin inşaat sırasında yıkıldığını Uluağaç’lı rum bir usta tarafından yeniden yapıldığını öğreniyoruz.Yeniden yola çıkıyoruz hedefimiz Kavlaktepe.

Yalgın’ın övgüyle uzun uzun bahsettiği köy, aslen Gümüşhane Torul’dan 1880 lerde buraya göç edenlerce Hüseyin Efendi isimli bir adamın önderliğinde kurulmuş(Günümüzde bu aile Ustabaşı soyadını taşıyor.)

Köyde Hüseyin Efendi’nin oğlu Hasan Efendi tarafından yaptırılan muhteşem bir konakta misafir ediliyoruz.

image013.jpg


Benzer bir konakta Niğde Kayardın’da aynı aile tarafından Beşiktaş durağında yaptırılmış.Yeraltı şehri ile tanınan köy ulu ceviz ağaçlarıyla kaplı.

Tekrar yollardayız,istikamet Sulucaova.

Aladağlara çıkmadan son durak.Köyün nüfusu mübadele ile gelenler,Gümüşhane’den gelenler ve çok ilginç 1950'lerde iskan edilen Antalya’nın Yörüklerinden oluşuyor.Muhtar bizi misafir ediyor.Kendi göç hikayesini anlatıyor.Antalya’dan Adana’ya göç ederlerken Adana’ya yerleşmişler.Orda da yapamayınca Sulucaova’ya iskan edilmişler.Karakoyunlu olduklarını söylüyorlar.Köyde halen ayakta bir kilise var ve 20yy başlarında yapılmış eski evler.

Bol bol fotoğraf çekiyorum.

image014.jpg


Durmak yok yola devam Kırkpınar kaynaklarını aşarak Aladağ duvarının tabanında Sulucaova’nın etrafını kuşatan sırtların arkasında bulunan Mursililere konuk oluyoruz.

Çadırlarında misafir ediliyoruz.Onların hikayesi de ayrı.

Aslen Yahyalı'nın Yörüklerinden olup kışın Adana’da kalıyorlar.Fransız Harbinden ve Pozantı’da dedelerinin Fransızları nasıl yanıltıp koskoca bir taburu esir aldıklarını anlatıyorlar.

image017.jpg


Niğde’ye geri dönüp Niğde Çevre Eğitim ve Kültür Derneğinde hangi güzergahtan geçeceğimizi konuşuyoruz.Aramıza dağ rehberi Selçuk Özdemir’de katılıyor.

O güzergah o’nun rehberliğinde yapılacak.

Ama ben o güzargahta olmayacağım.Arkadaşlarla vedalaşıyoruz.

BELGESEL HAKKINDA AÇIKLAMA

Yönetmen: Alper Tunga ÖZDEMİR

Yapımcı: Zehra ÇELENK

Müzik: İrfan GÜRDAL

Yönetmen yardımcısı: Ayşegül DALDAL

Kaynak kitaplar:

Ali Rıza YALMAN (YALGIN): “Cenup’ta Türkmen Oymakları,

İbnülcemal Ahmet TEVFİK: “Velosipet ile Bir Cevalan”,

Nahid Sırrı ÖRİK: “Anadolu’da Yol Notları”, “Bir Edirne Seyahatnamesi”, “Kayseri, Kırşehir, Kastamonu”

“Seyyahların İzinden” belgeseli, Anadolu ile ilgili yazılar yazmış, seyahatlerini kaleme almış seyyahların izlerini sürmeyi amaçlamaktadır. Bunu yaparken sık sık “dün” ile ilgili bilgilerimizi zenginleştirirken, kaçınılmaz olarak “bugün”ün değişen dünyasına da tanıklık edecektir.

Farklı zamanlarda Anadolu’yu gezen yerli ya da yabancı yazarlar Anadolu’nun bir başka yüzünü görmüş, göstermişlerdir. Bu eserler, yaşadığımız coğrafyaya dair tasavvurumuzu zenginleştirecek çok önemli kaynaklardır. Mesleği, eğitimi ya da ilgisi nedeniyle bu eserleri okuyamamış seyirciler, belgesel sayesinde bu zengin dünya ile tanışma fırsatını bulacaklardır.

Belgeselin amacı, seyyahların kalemindeki bu güzel dünyayı bugünlere taşıyarak seyirci ile buluşturmak olacaktır.

Yapımı süren belgesel, 2009–2010 yeni yayın döneminde TRT’de izleyicilerle buluşacaktır.

Emin Selamoğlu, Niğde'nin unutulmuş değerlerini ortaya çıkarmaya devam ediyor...
 

Etiketler
Ynt: Son Göçerler

Teşekkür ederim Murat bey, defalarca okuduğum bir kitap birden gözümde canlandı tazelendi.

Son göçerlerle birlikte maalesef kültürel mirasımızın bir rengi daha soluyor.
 



Ynt: Son Göçerler

esas ben teşekkür ederim gezenbilir köşesini açtığı için yalnız bir karışıklık nedeniyle aynı yazı içanadolu bölgesi başlığı latındada yayınlanmış
 



Ynt: Son Göçerler

yörüğün evini bir katır taşır, keyfini kırk katır taşıyamaz"

Yaşar Kemal zorla iskan edilen Yörüklerin dramını **Binboğalar Efsanesi **

adlı yapıtında ne güzel işlemiştir.Sıcak, bataklıklar,sinek sıtma vs vs

Bu ülkenin gerçek sahipleridir yörükler: ata, çocuk, torun...

'''ağlar bu mezarlıkta yörükler her gece
bıkıp ir...i yıldızları davar sanmaktan
düşünür eski günleri... iskandan önce
geride kalmanın hüznü yamanmış yaman.''

melih cevdet anday***

Bu arada ben de son iskan edilen Aydınlı yörüklerindenim..
 

Gezenbilir bilgi kaynağını daha iyi bir dizin haline getirebilmek için birkaç rica;
- Arandığında bilgiye kolay ulaşabilmek için farklı bir çok konuyu tek bir başlık altında tartışmak yerine veya konu başlığıyla alakalı olmayan sorularınızla ilgili yeni konu başlıkları açınız.
- Yeni bir konu açarken başlığın konu içeriğiyle ilgili açık ve net bilgi vermesine dikkat ediniz. "Acil Yardım", "Lütfen Bakar mısınız" gibi konu içeriğiyle ilgili bilgi vermeyen başlıklar geç cevap almanıza neden olacağı gibi bilgiye ulaşmayı da zorlaştıracaktır.
- Sorularınızı ve cevaplarınızı, kısaca bildiklerinizi özel mesajla değil tüm forumla paylaşınız. Bildiklerinizi özel mesajla paylaşmak forum genelinde paylaşımda bulunan diğer üyelere haksızlık olduğu gibi forum kültürünün kolektif yapısına da aykırıdır.
- Sadece video veya blog bağlantısı verilerek açılan konuların can sıkıcı olduğunu ve üyeler tarafından hoş karşılanmadığını belirtelim. Lütfen paylaştığınız video veya blogun bağlantısının altına kısa da olsa konu başlığıyla alakalı bilgiler veriniz.

Hep birlikte keyifli forumlar dileriz.


GEZENBİLİR TV

GEZENBİLİR'İ TAKİP EDİN

Forum istatistikleri

Konular
103,691
Mesajlar
1,522,259
Kayıtlı Üye Sayımız
166,538
Kaydolan Son Üyemiz
sors

SON KONULAR



Geri
Üst